Tarihte haftanın olayı: Eliezer Ben Yehuda İbranice hareketini başlattı

Asıl adı Eliezer Yitzhak Perlman olan Eliezer Ben Yehuda, 7 Ocak 1858’de, bugün Beyaz Rusya sınırları içinde kalan Luzki şehrinde doğdu.Üç yaşına geldiğinde o günlerde Doğu Avrupa’da bulunan her Yahudi çocuk gibi Tora’yı ve İbranice’yi öğrenmeye başladı. 12 yaşına geldiğinde Tora ve Talmud’u büyük oranda okuyabilecek seviyeye geldi. Ailesi bu tarihten sonra haham olması için Eliezer’i Yeşiva’ya gönderdi. Eliezer burada asıl merakı olan antik İbranice ve aydınlanma dönemi İbranicesi hakkında çalıştı. Çalışmaları sırasında hem dinsel metinlerden hem de aydınlanma dönemindeki laik metinlerden faydalandı. Aynı zamanda Fransızca, Almanca ve Rusça öğrendi. İbranice yayınlanan HaShahar gazetesi sayesinde Siyonizm ile tanıştı,  İsrail topraklarında tekrar yaşam bulacak İbranicenin bütün dünya Yahudilerini birleştirebileceğine karar verdi.

Bir çeşit dini eğitim okulu olan Yeşiva sonrası ‘Ortadoğu tarihi ve diplomasisi’ eğitimi almak için Paris’te Sorbonne Üniversitesine gitti. Ama burada onu asıl etkileyen aldığı ileri seviye İbranice dersi oldu. Bu dersin sadece İbranice konuşularak yapılıyor olması, onun İbranice’nin pekâlâ günlük hayatta da konuşulan bir sokak dili olabileceği konusundaki fikrini pekiştirdi.

Bunun üzerine Ben Yehuda, 1881’de Kudüs’e taşındı. Kudüs’te bulunan Alliance Israelite Universelle Okulu’nda öğretmen olarak işe başladı. Onlarca ülkeden buraya gelmiş, değişik diller ve lehçeler konuşan Yahudileri görünce, bu lehçelerin ve dillerin, aynı zamanda da Yidiş’in de yerini alacak bir dil üzerinde çalışma yapmaya başladı. Ben Yehuda, İbranice’yi ve Filistin’de Yahudiler için bir vatan kurulması olarak özetlenebilecek Siyonizmi ayrılmaz ikili olarak görmekteydi. Bir yazısında “İbranice dili ancak anavatanımızda bir ulus kurabilirsek yaşayabilir” diye yazmıştı.

Eliezer Ben Yehuda, HaZvi, HaSkafa ve HaOr adlı İbranice gazeteleri çıkardı. ‘İbrani Dili Komitesi’nin ve bugün hala varlığını sürdüren ‘İbrani Dili Akademisi’nin kurulmasında büyük katkıları oldu. İlk modern-İbranice sözlüğünü yazdı. Ürettiği binlerce kelimenin birçoğu bugünkü günlük konuşma dilinde kullanılıyor. Çalışmaları kutsal dilin günlük hayatta kirletiliyor olması düşüncesiyle aşırı dindar kesim tarafından uzun süre engellenmeye çalışıldı. Hatta Kudüs’te çıkardığı HaZvi adlı gazeteyi gelen tepkiler üzerine bir sene içerisinde kapatmak zorunda kaldı.

Ben Yehuda, Aralık 1922’de 64 yaşındayken eşi gibi tüberkülozdan öldü. Kudüs Zeytin Dağındaki cenazesine 30.000 kişi katıldı. Yaptığı çalışmalar sayesinde 1922’de yapılan anketlerde Filistindeki Yahudilerin büyük çoğunluğu anadilleri olarak İbranice’yi göstermekteydi. “’branice hiç ölü bir dil oldu mu?’ adlı kitabında Cecil Roth, Ben Yehuda’nın modern İbranice’ye katkılarını şöyle özetledi, “Ben Yehuda’dan önce Yahudiler İbranice konuşabiliyordu, sonra ise İbranice’yi konuşuyorlar.”

Hazırlayan Metin Delevi  Derleyen : Sento Almaleh