Önemli bir belirti olan öksürük akut ve kronik şekillerde karşımıza çıkar. Akut öksürük yeni başlamış, üç haftayı geçmemiş olandır. Genellikle solunum yolu enfeksiyonlarında görülür. Kronik (müzmin) öksürük ise iki aydan uzun devam edendir.
Kronik öksürüğün altında önemli bir hastalık yatabilir. Bu güne kadar yüzden fazla öksürük nedeni bildirilmiş olmakla birlikte en sık rastladıklarımız: Geniz akıntısına yol açan nedenler ‘post nazal drip sendromu’, astım, gastroösofageal reflü, kronik bronşit, bronşektazi, enfeksiyonu izleyen öksürük (post infeksiyöz), bazı tansiyon ilaçlarına bağlı (ACE inhibitörleri), psikojenik ve alışkanlık olarak, kronik interstisyel akciğer hastalıklarına (hava yollarına değil de akciğer dokusunun hastalıklarına) bağlı öksürük olarak sıralanabilir.
Sigara içmeyen, tansiyon ilacı (ACE blokörü) almayan ve akciğer filmi normal olanlarda en başta rastladığımız üç neden: post nazal drip sendromu, astım ve reflüdür. İlkinde öksürükle birlikte nefes darlığı ve hışırtılı solunum da olabilir. Bu duruma yol açan nedenler arasında allerjik ve allerjik olmayan rinitler, post infeksiyöz rinit (enfeksiyon sonu rinit), kronik mikrobik sinüzitler, ilaçlara bağlı rinit, çevresel iritanlar (hava kirliliği) ve gebelik riniti sayılabilir. Tedavi yukarıdaki nedenlerin tedavisi şeklinde yapılır.
Öksürük astımın en karakteristik belirtilerinden biridir. Bu hastalıkta görülen diğer belirtiler: Göğüste sıkışıklık, nefes darlığı, hışırtılı solunum ve balgamdır. Astım bazen tek başına öksürükle seyredebilir (Cough variant asthma). Yani kronik öksürüğün altında diğer belirtiler olmadan astım yatabilir. Doğru teşhis konulduğunda bu öksürüğün tedavisi direkt astım tedavisidir.
Reflü mide asidinin yemek borusuna geçmesi sonucu oradaki sinir uçlarını uyarması ve hatta hava yollarına kaçarak oraları tahriş etmesi sonucu oluşur. Bu refleks ve direkt uyarılar sonucu öksürük oluşur. Şikayetler genellikle ayakta azalırken yatmakla artar. Rastlanabilen diğer belirtiler mide bölgesinde ve üstünde yanma, göğüs ağrısıdır. Ağza acı-ekşi sıvı da gelebilir. Ses kısıklığı ve boğaz ağrısı da rastlanabilen durumlardandır.
Kronik öksürüklü hastaların yaklaşık yüzde 5 inde neden kronik bronşit, yüzde 4 ünde bronşektazi, yüzde 2 sinde akciğer kanseridir. Öksürük, akciğer kanserinin erken belirtisi olabildiğinden, sigara içen 40 yaşını geçmiş birinde makul bir solunum yolu enfeksiyonu süresi olabilen 3 hafta geçtiğinde kanser mutlaka akılda tutulmalıdır. Diğer taraftan solunum yolu enfeksiyonu geçirenlerin yüzde10-25 inde öksürük post enfeksiyöz öksürük şeklinde aylarca sürebilir. ACE inhibitörü grubunda tansiyon ilacı kullananların da kadınlarda daha fazla olmak üzere ortalama yüzde10 unda öksürük oluşur. Bu durumda ilacı değiştirip başka gruptan bir ilaca geçmekten başka çare yoktur. İlaç kesildiğinde bile öksürük bir ay daha devam edebilir.
Sonuç olarak kronik öksürük önemli bir belirtidir. Mutlaka altta yatan nedeni araştırılmalıdır.
Prof. Dr. Levent Erkan
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Or-Ahayim Hastanesi
