Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat, İsrail Parlamentosu, Knesset’te 20 Kasım 1977’de konuşma yaparak bütün dünyayı şaşkına çevirdi ve barış yönündeki arzusunu herkese gösterdi
Aslında her şey 1960’larda Arapların liderliğine niyetlenen, bunun için de Arap milliyetçiliğini kışkırtan, bu uğurda savaşlar veren ve bir ölçüde de bunu başaran Mısır lideri Abdülnasır’ın 1970’te ölümü ile başladı. Enver Sedat, Nasır’ın yardımcılarından biriydi. Fakat Nasır’ın ölümünün hemen ardından, Sedat’ın yapacağı politika değişikliklerinin işaretleri gelmeye başladı.
Sedat, İsrail’in üstünlüğüyle ve Sina Yarımadası’nın işgaliyle sonuçlanan 1973 Yom Kipur savaşından sonra ABD’nin aracılığıyla İsrail ile Sina Anlaşma’sı imzalandı. Bu anlaşma ile Sina’nın bir kısmı geri verilirken ‘adım adım’ politikasının uygulanması kararlaştırıldı. İsrail de bir parça çözüm için bir parça toprak prensibini benimsedi. Bu anlaşmadan sonra ABD’nin aracılığı ile Arap topraklarının geri alınabileceğini gören Mısır daha çok ABD’ye yakınlaşmaya başladı. Bu yakınlaşma ABD’nin de işine gelmişti çünkü Soğuk Savaş dönemiydi ve ABD Ortadoğu’da inisiyatifi Sovyetlere bırakmak istemiyordu. Arap ülkeleri arasında en güçlü ve nüfusu en fazla görünen Mısır’ı da yanında tutmaya çalışıyordu. Aynı zamanda ekonomik zorluklardan da bunalan Mısır Batı ile yakınlaşmasını görünür bir şekilde geliştirdi. Haziran 1975’te ABD ile bir işbirliği anlaşması imzalayan Sedat, Mart 1977’de Mısır Halk Meclisi’nde yaptığı konuşmada 1971 tarihli Mısır ve SSCB arasında ‘Sarsılmaz Dostluk’ tesis eden anlaşmanın da feshedilmesini meclisten istedi. Halk Meclisi bir gün sonra aldığı kararla anlaşmayı feshetti.
Bütün bu konjonktürde 1977 Mayısı’nda İsrail’de seçimler yapıldı ve Begin hükümeti kuruldu. Begin, çeşitli kanallarla Arap ülkeleriyle temasa geçme isteğini belirtti ve gizli bir diplomasi yürütülmeye başlandı. Enver Sedat 9 Kasım 1977 günü Halk Meclisi’nde yaptığı konuşmada, barış konusundaki kararlılığını açıklayarak, barış için en büyük engelin psikolojik olduğunu, bunu kırmak gerektiğini ve gerekirse kendisinin İsrail’e gitmeye hazır olduğunu, gerekirse dünyanın dibine kadar gidebileceğini bildirdi. Begin Sedat’ın bu konuşmasını ve teklifini cevapsız bırakmadı ve Enver Sedat’ı İsrail’e resmen davet etti. Enver Sedat 19-21 Kasım günlerinde İsrail’i ziyaret etti ve 20 Kasım günü Kudüs’te İsrail Parlamentosu’nda bir konuşma yaptı. Enver Sedat konuşmasında şu noktaları vurguladı:
• Mısır barış yapmaya kararlıdır, fakat bu barış adalete dayanan bir barış olmalıdır.
• Geçici bir anlaşma değil, devamlı çözüm ve barış getirecek bir anlaşma gereklidir.
• Bu barış, yabancı toprakların işgaline dayanamaz. Dolayısıyla, İsrail’in işgal ettiği topraklardan çekilmesi zaruridir.
• Filistinlileri içine almayan bir barış mümkün değildir. Filistin meselesi Arap-İsrail meselesinin temel unsurudur. Bu sebeple, Filistinliler kendi vatanlarına ve kendi devletine sahip olmalıdır.
• Bölgedeki her devletin güvenlikli sınırlar ve barış içinde yaşaması hakkı kabul edilmelidir.
Buna karşılık Begin de yaptığı cevabi konuşmada, 14 Mayıs 1948’deki Bağımsızlık Deklarasyonu’nda, bütün komşu ülkelere barış ve iyi komşuluk elini uzattıklarını, karşılıklı yardım ve işbirliği teklif ettiklerini hatırlatarak, bugün de aynı şeyi istediklerini, bunun için de barışın ilk adımı olarak savaş durumuna son verilmesi gerektiğini, İsrail’in o günkü topraklarda bir vatana sahip olma hakkının bulunduğunu belirtti ve sonunda da her şeyi herkesle müzakereye hazır olduklarını ifade etti.
Çok yumuşak bir tonda geçmemesine rağmen konuşmaların yapıldığı sırada henüz İsrail ile Mısır arasında bir tanıma veya ilişkinin olmamasına rağmen, Sedat’ın bir gün önce İsrail tarafından devlet töreniyle karşılandığı ve Sedat’ın da İsrail Milli Marşı önünde selam durduğu düşünüldüğünde gerçekleşen olayın büyüklüğü daha iyi anlaşılabilir.
Sedat’ın o günkü büyük ve cesur adımı sayesinde İsrail ile Mısır bugün kalıcı bir barış anlaşmasına sahip oldu. Anlaşmadan her ne kadar ekonomik ve toprak kazanımı anlamında Mısır daha kazançlı görünse de Enver Sedat bu anlaşmanın bedelini canıyla ödedi. Sedat 6 Ekim 1981’de bir askeri tören sırasında orduda bulunan milliyetçi militanlarca öldürüldü.
Delevi/Almaleh
