AFGANİSTAN MAĞARALARINDA ANTİK ELYAZMALARI
Kudüs Ulusal Kütüphanesi, Afganistan’da Taliban taraftarlarının gizlendiği mağaralarda şans eseri bulunan, Yahudi toplumu tarafından kaleme alınmış 1000 yıllık belgeleri gün yüzüne çıkardı
Kudüs Ulusal Kütüphanesi’nin geçtiğimiz hafta ortasında ortaya çıkardığı 1000 yıllık belgeler, Merkez Asya’da yer alan Afganistan’daki Yahudi toplumunun Ortaçağ döneminde yaşam tarzı konusunda bilgiler içeriyor.
Ulusal Kütüphane’nin Başkanı Prof. Haggai Ben-Shammai; “Afganistan Yahudilerinin kültürü hakkında bilgi aktaran bu denli geniş bir koleksiyona ilk kez rastladık” demekte.
Bu koleksiyon yaklaşık iki yıl kadar önce, bir zamanlar Pers İmparatorluğu sınırları içinde kalan Afganistan’ın kuzeyinde şans eseri bulundu. Belgelerin ortaya çıktığı mağaralar son yıllarda Taliban savaşçılarının gizlenme yeriydi. Dünyanın farklı yerlerindeki koleksiyoncuların eline geçen bu elyazmalarının bunca yıl nasıl korunduğu ve günümüze bu denli iyi durumda nasıl ulaştığı halen belirsizliğini koruyor. Ulusal Kütüphane farklı koleksiyoncularla ilişkiye girip antik değeri yüksek bu eserleri ele geçirdi.
Elyazmaları koleksiyonu 11. yüzyılda Pers İmparatorluğu’ndaki Yahudilerin yaşamına ışık tutuyor. Belgeler, İbranice harflerle İbranice, Aramca, Yahudi Arapçası ve Fars Yahudicesi lisanlarında kaleme alınmış.
Prof. Ben Shammai, belgelerde Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan İpek Yolu üzerinde ticaret yapan Yahudilerin isim listelerinin ve bu kişiler hakkında bilgilerin bulunduğu bilgisini veriyor.
Kudüs Ulusal Kütüphanesi, daha yüzlercesinin var olduğuna inandığı elyazmalarının 29 tanesini antikacılarla uzun pazarlıklar sonucu elde etti. Ancak belgelerin ne kadara mal olduğu açıklanmadı.
Elyazmaları, Yahudi cemaatinin bölgede diğer Müslüman ülkelerinde olduğu gibi “hoşgörülen bir azınlık” konumunda ve Hıristiyan ülkelerindeki dindaşlarından çok daha iyi koşullarda yaşadıklarını ortaya koyuyor. 19. yüzyılda Afganistan Yahudi nüfusu 40 bine ulaştı. 20. yüzyılın ortalarında bu rakam İsrail’in kurulması ile başlayan göçlerle 5 bine indi.
Dijital ortama alınacak
Kudüs Ulusal Kütüphanesi yakında elyazmalarının dijital ortamda insanların bilgisine ulaştıracak. Judaica koleksiyonu küratörü Aviad Stollman, bu küçük toplumun şimdiye dek pek de bilinmeyen tarihi konusunda bilgiler içeren elyazmaları ayrıntılı bir şekilde incelendiğinde çok daha geniş bilgilere ulaşılacağı inancını taşıdığını söyledi. “Öncelikle bu toplumun bir zamanlar var olduğunu kesinlikle kanıtlamış olduk. İlgi alanlarını öğreniyoruz. Ticaret dışında dinlerine bağlı olduklarını, Talmud ve Tevrat’ın bu toplumda büyük önem taşıdığını görüyoruz” demekte.
