Bilgisayar kullanmaya başladığınız ilk zamandan beri sürekli yedek almanın, şifre gerektiren yerlerde doğum tarihiniz veya ‘123456’ gibi kolaylıkla tahmin edilemeyecek şifreler seçmemeniz gibi bazı pratik ipuçlarını çoğu kez duymuşsunuzdur. Bu ve bunun gibi alışkanlıklar size sadece zaman ve para tasarruf ettirmekle kalmaz, aynı zamanda İnternet üzerinde kişisel bilgilerinizin ifşa edilmesinin de önüne geçer.
Gelin bu konudaki pratik ipuçlarının birkaçına hep birlikte bakalım.
1
Sosyal ağlardaki gizlilik ayarlarınızı düzenli aralıklarla kontrol edin.
Facebook ve gizlilik kelimelerini arama motorunuza yanyana yazdığınız zaman, karşınıza dünyanın en çok ziyaret edilen web sitesi ve en büyük sosyal ağının bu konuda parlak bir sicile sahip olmadığını göreceksiniz. Henüz 10 yaşını doldurmamış olan Facebook, geçmişte gerek yazılım hataları, gerekse basit kelime oyunları ile kullanıcılarının resimlerinin tüm ziyaretçiler tarafından görülmesine sebep oldu. Benzer şekilde, kişilerin hobileri ve sevdiklerine uygun reklamlar görmeleri için bu bilgilerin reklam verenlere satılması gibi bir çok hata yaptı. Yine başka bir Facebook iştiraki olan Instagram, 2012’nin son ayında kullanıcı sözleşmesinde yaptığı bir değişiklik ile yüklenen fotoğrafları satabileceği şeklinde yorumlanabilecek bir madde yüzünden toplu hesap kapamaları ile karşı karşıya kaldı. Çok kullanılan Whatsapp mesajlaşma yazılımının başı da, kullanıcıların telefonlarındaki kayıtlı bulunan ve Whatsapp yüklü olmayan kişilerin bilgilerini sakladığı için dertte.
Bu sıkıntıları yaşamamanın en güvenli yolu, sosyal medyayı kullanmamak. Tabii ki kesinlikle bunu tavsiye etmiyoruz, ancak güvenlik ayarlarınızı arada bir gözden geçirmekte fayda var. Tüm bu ayarlar nerededir, nasıl kullanılır diye dert ediyorsanız, AdjustYourPrivacy.com sitesine göz atmanızı öneririz.
2
Bir ürün satın alırken
fazladan para ödemediğinizden emin olun.
Burada verebileceğimiz iki öneri var. İlki, internetten ürün satın alırken fiyat karşılaştırma sitelerini kullanın. Türkiye’de bu konuda ucuzu.com ve akakce.com iyi iki örnek. Bununla birlikte, mutlaka kullanıcı yorumlarına göre hareket edin. Hiç yüzünü görmediğiniz insanlarla bir alışveriş ilişkisine gireceksiniz, bu yüzden iade koşulları, değişim ve kargo politikaları, en önemlisi de önceki kullanıcıların yaşadıkları tecrübeler çok önemli. Bazen akıl ve ruh sağlığınız için yüzde 2-3 fazla ödeyip sorunsuz bir deneyim yaşamak, edilecek tasarrufdan çok daha değerli olabilir.
İkinci öneri ise teknoloji satınalmasında özellikle aksesuarlar ile ilgili, kablolar, bağlantı elemanları vb. küçük aksesuarlarda ‘altın kaplamalı’, ‘platin uçlu’ gibi özelliklerin performansta hiçbir ilave katkı yapmadığını söylersek herhalde çok şaşırırsınız. Bu tarafta da DX.com sitesine göz atmanızı tavsiye ederim. Gönderim ücretsiz, paketleri 30-40 USD’yi geçirmezseniz sorunsuz bir şekilde ulaşıyor.
3
Masaüstü ve sabit diskinizi gereksiz ögelerden arındırın.
Kalabalık bir masaüstü, korkunç düzensiz bir görüntü yaratmanın yanısıra bir çok işletim sisteminde de bilgisayarınızın gözle görülür biçimde yavaşlamasına neden olur. Bunu gidermenin yolu, biraz alışkanlıkları değiştirip masaüstünü daha az kullanmaktan geçiyor. Eşinizin, çocuğunuzun veya torununuzun güzel bir fotoğrafını arkaplan resmi yapmak iyi bir başlangıç olabilir, bu sayede fotoğrafın tamamını görmek için masaüstünü sürekli derli toplu tutmak isteyeceksiniz.
4
Zararlı yazılımlardan (ve bunları yaymaktan) kaçının.
Hepimiz bilgisayar virüslerinin ne kadar kötü olabileceği ve ne kadar çok zarar verebileceği ile ilgili bir sürü hikayeler duyarak büyüdük. Çok iyi seviyede koruma sağlayan antivirüs yazılımlarının yıllardır ücretsiz oldukları bir dünyada bu olayların nasıl gerçekleştiğini anlamak zor olsa da, her kullanıcı kendinden sorumludur felsefesi ile yola çıkarak hemen bugün yazılımınızı güncelleyin, yoksa hemen kurun, kurdurun ve öncesinde bilgisayarınızı kontrolünü yapmayı elden bırakmayın.
5
Ortak alan kablosuz bağlantı noktalarında güvenliği elden bırakmayın.
Girdiğiniz ortamlarda bulunan kablosuz ağlara bağlanırken, paylaşacağınız bir takım bilgilerin hiçbir programlama bilgisine gerek duyulmadan çalınabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Youtube, bu tip bilgilerin nasıl çalınacağını anlatan binlerce açıklamalı video ile dolu. Bunu önlemek için öncelikle bilgisayarınızda çıkan uyarıları okuyun ve önem verin. Ayrıca, başlangıç olarak tüm şifre girişi yaptığınız sitelerin SSL bağlantılı şifrelenmiş altyapılar kullandıklarından emin olun.
6
Hoax’lardan (İnternet kandırmacaları) uzak durun.
Kongo’da bir yerel kabile reisinin kaçak elmas satışından elde ettiği 500 milyar doları (!) yurt dışına çıkarmak için hesap numaranıza ihtiyaç duyduğu mailleri özellikle 90’lı yıllarda az almadık. Bill Gates’in servetini dağıtacağı haberini forward eden kişilere daha fazla para geleceği haber ile büyüyen bir neslin çocuklarıyız çoğumuz…)
Her ne kadar gelişmiş ülkelerde spam ile savaşta büyük başarılar kazanılmış, cezalar konmuş ve yazılımlar çok akıllı hale gelmişse de, Türkiye’nin bu konuda oldukça geride olduğunu hatırlamakta fayda var.
Bir telsiz ile komiser taklidi yaparak tanıdık isimlerden binlerce lira hortumlamanın mümkün olabildiği bir ortamda uyanık olun, herşeye çabuk inanmayın. İnanması güç olabilecek kadar iyiyse, muhtemeler doğru değildir… (If it’s too good to be true, it’s probably not true…)
7
Bilgisayarınız hangi konularda bakıma ihtiyacı olduğunu (ve olmadığını) bilin.
İçini bir çok gerekli gereksiz programla doldurduğumuz bilgisayarımız bir süre sonra ister istemez yavaşlar. Bir sosyal kelebek edasıyla bilgisayarına envai çeşit mesajlaşma programı kuran, aldığı her yeni fotoğraf makinası, kamera vb. cihazın içinden çıkan tüm yazılımları kuran ve kurarken çıkan uyarıları okumadan OK, OK diyerek geçip sonrasında bilgisayarı yavaşladığı için hayıflanan bir çok tanıdığınız vardır, eminim. Size oldukça iyi bir haberim var; öncelikle günümüzde işletim sistemlerinin çok gelişmiş özellikleri sayesinde neredeyse hiçbir ilave donanım için farklı yazılım yüklemeniz gerekmiyor. Bununla birlikte, bir yazılımı kaldırdığınız zaman, geride bıraktığı izleri temizlemek bazen programın kendisini kaldırmaktan daha uzun sürer. Bu ve bunun gibi sorunları yok etmek için, aşağıdaki linki ziyaret edebilir ve yapılacakları adım adım görebilirsiniz. http://goo.gl/4wDcO
8
Güvenli parolalar kullanın.
Gazetelerde okudunuz, geçtiğimiz haftalarda devlet kademesinde kritik öneme sahip bazı kurumların sunucuları, kullanılan ‘123456’ parolaları sayesinde hiçbir sıkıntıya girilmeden kolaylıkla hack’lendi.
Böyle bir durumda kalmak istemiyorsanız sizin hakkınızda kolay tahmin edilebilecek hiçbir şeyi parola olarak kullanmayın. Kredi kartı pin kodunuzu kesinlikle internette bir işlemde kullanmayın. Sadece harf veya sadece sayı parolalar belirlemeyin. Küçük ve büyük harfi aynı anda kullanın ve prensip olarak 8 karakterden kısa parola belirlemeyin. Akılda kalması kolay, tahmin edilmesi zor bir yöntem isterseniz, kendinize bir şifreleme geliştirin, örneğin parolamız ‘istanbul’ olsun; bunu yine akılda kalacak şekilde ‘!st@n8Ul’ şeklinde de yazabilir, tahmini zor, fakat hatırlaması kolay bir hale getirebilirsiniz.
9
Bilgisayarınızın yedeğini alın.
Bilgisayar yedekleri konusunda ne kadar titiz olursanız olun, mutlaka Murphy kanunu çalışır ve tüm yedeğinizde ihtiyacınız olan dosya veya dosyaların aslında 3 aydır hiç yedeğinin alınmadığını görürsünüz. Böyle bir durumda kalmamak için size mutlaka tavisiye edebileceğim yazılım Dropbox. Bu sayfanın takipçileri Dropbox kullanımı ve hayranlığım konusunda bir çok örnek okumuştur, deneyin, pişman olmayacaksınız. Alternatif olarak Google Drive ve SkyDrive’ı da deneyebilirsiniz.
DİKKAT
Girdiğiniz ortamlarda bulunan kablosuz ağlara bağlanırken, paylaşacağınız bir takım bilgilerin hiçbir programlama bilgisine
gerek duyulmadan çalınabileceğini aklınızdan çıkarmayın.
