Talmud Tora 75 yaşında

Donna Üçüncü, Kasuto, Luiza, Uçki, İzabella Kandiyoti'nin haberi

Eski adı Mahazike Tora bugün ise Talmud Tora olan eğitim kurumu; 75 yıl önce Galata semtinin çok kalabalık olması nedeniyle, Rav Nesim Behar tarafından Zülfaris Sinagogu’nda kurulmuştu. Daha sonra Kuzguncuk, Balat, Ortaköy ve Kadıköy’de hizmet veren Talmud Tora bugün Şişli, Caddebostan, Ortaköy, Yeniköy, Kemerburgaz ve yazın adalarda çocuklarla buluşmaya devam ediyor.

Bu yıl Talmud Tora’nın kuruluşunun 75. yılı anısına 29 ve 30 Nisan gecelerinde Şef Orhan Şallıel yönetiminde; cemaatimizin içinden yetişen yeteneklerden Cefi Sağlamlar, İzi Eli, İzzet Hiçkalmaz, Barış Zilberman, Cem Stamati ve Sabi Şamarya’dan oluşan orkestranın ve yine cemaatimizin üç değerli sesi; Cenk Rofe, Ediz Bahar ve aynı zamanda hazan olan İzzet Barokas’ın yer alacağı muhteşem konserde; kendilerini eğitime adamış, kariyerlerinin temelini Talmud Tora’da atmış ve bu kuruma çok emeği geçen saygıdeğer büyüklerimiz; Hahambaşımız Sayın Rav İsak Haleva, Sayın Rav Yeuda Leon Adoni ve Sayın Rav Moşe Benveniste onurlandırılacak. Konserin müzik prodüktörlüğünü İzzet Bana, sanat danışmanlığını ise Selim Hubeş üstlendi.

Mahazike Tora’dan Hahambaşılığa Rav İsak Haleva

Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü Hahambaşısı Rav İsak Haleva nüfus kütüğü Edirne’de olmasına rağmen, 1940 yılında İstanbul’da doğdu. İlkokulu Birinci Karma’da tamamladıktan sonra, orta ve lise eğitimine Musevi Lisesi’nde devam etti. Babası onu Apollon’da Mahazike Tora’ya başlaması için Rav Nesim Behar’a teslim ettiğinde 6,5 yaşındaydı. O zamanlar Alef’ten Tav’a alfabeyi bilen herkes başkalarına bir şeyler öğretirdi. 13 yaşındayken 7-8 yaşındaki çocuklara ders vermek için görev alması, onun öğretmenlik mesleğine sempati duymasına neden oldu ve hayatı boyunca öğretmenliği çok sevdi.

Lise yıllarında şimdiki Hahambaşılıkta açılan Yeşiva’da üç sene boyunca Ribi Amram ve Ribi Baruh gibi hocalardan ders alan Haleva, lise mezuniyetinden sonra 1954 yılında İsrail’e giderek Kudüs’te Porat Yosef Yeşiva’sında eğitimine devam etti. Bir gün ziyaretine gelen öğretmen akrabalarının ona “Burada ne yapacaksın? Haham mı olacaksın? Bir akademik kariyer yapmalısın,” demeleri biraz kafasını karıştırdı. Üç günlük başka bir okul arayışından sonra tekrar kendi özgür kararıyla yuvasına, yani Yeşiva’ya geri dönerek 1960 yılında oradan rav olarak mezun oldu.

Vatani görevini yedek subay öğretmen olarak yapan ve “Tekrar dünyaya gelsem yine öğretmen olurum,” diyen Rav Haleva, 39 yıl boyunca Musevi Okulları’nda Din, Ahlâk ve İbranice; Marmara ve Sakarya Üniversiteleri İlahiyat Fakülteleri’ndeki lisansüstü öğrencilere öğretim görevlisi olarak İbranice dersi verdi. Ancak hahambaşı kariyerine girdiğinde çok üzülerek âşık olduğu öğretmenlik mesleğine son vermek zorunda kaldı.

Türkçe dışında İbranice, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Aramice dillerini bilen Hahambaşımız, topluluk önünde hiçbir metne bağlı kalmadan, etkileyici konuşma yapabilme alışkanlığını küçükken Talmud Tora’da Rav Nesim Behar’ın onu Şabat Deraşa’larına hazırlamasıyla kazandı. O zamanlar yanlış söylememek için ne konuşacağını değil, ne konuşamayacağını düşünürdü.

Çocuklarına hiç baskı yapmadan, özgür kararı onlar veriyormuş gibi, uzaktan kontrol ederek ve meslekleri ne olursa olsun, yeter ki mutlu olsunlar düşüncesinde bir aile babası olan Haleva’nın, Bayan Recina ile olan evliliğinden 4 erkek çocuğu ve 8 de torunu var.

Gençlerin yenilik yapma isteklerini olgunlukla karşılayan Haleva, bu yenilenmenin ancak Alahik esasların ve prensiplerin unutulmadan yapılmasının şart olduğunu vurguluyor. Ayrıca gençlerin zamanın değerini iyi bilerek ‘keşke’ kelimesini kullanmamalarını ve mutlaka büyüklerine, anne ve babalarına fikir danışmalarını da tavsiye eden Hahambaşı Rav Haleva, Talmud Tora’nın kurumlar içinde çok önemli bir yeri olduğunu; kurumun çocukları ve gençleri dışlamadan, onlara sevgi ile yaklaşarak eğitim vermesini takdirle karşılıyor.

Rav Moşe Benveniste: “Talmud Tora olmasaydı hazanlar olmazdı”

Bir diğer büyüğümüz; Büyükada Haham Akaal’i, Bet Din Üyesi ve uzun yıllar Mahazike Tora’nın Müdürlüğü’nü yapmış ve hâlâ Talmud Tora’da hizmet veren Rav Moşe Benveniste 1940 yılında doğdu. İkinci Karma Musevi Okulu’nun birinci sınıfını bitirdikten sonra 7 yaşında senede iki kez öğrenci alan Keneset İsrail’deki Mahazike Tora’ya kabul edilerek derslere girmeye başladı.

13 yaşında ders vermeye, 15 yaşında da deraşa yapmaya başlayan Benveniste, iyi bir konuşmacı olmak için çok kitap okumak, toplumu tanımak, ne konuşulacağını ne konuşulmayacağını bilmek ve insanları yüceltip ruhuna hitap ederek, sevgi vermenin önemli olduğunu ifade etti.

 Benveniste 1955’te Kudüs’te Porat Yosef Yeşiva’sına gitti. İki kardeşi vefat ettiğinden, anne ve babasına olan bağlılığı sebebiyle eğitimini yarıda bırakarak geri döndüğünde, Rav Nesim Behar’ın vekili ve Mahazike Tora Müdürlüğü görevini üstlendi.

İlk olarak Şişli Sinagogu’nun arkasındaki tahta binada işe başlayan Benveniste; Balat, Kuzguncuk ve yazın Büyükada, Heybeli, Burgaz ve Caddebostan Talmud Tora’larındaki tüm madrihlerin başında olarak kısa sürede Şişli’yi büyük bir topluluğa, Ortaköy Talmud Tora’sını da 400 talebeye ulaştırdı.

Bir gün dahi kavga etmeden anlayış saygı ve sevgi ile 49 yıl birlikte olduğu sevgili eşi ile 1963’te evlendi. Rav Nesim Behar’ın: “Talmud Tora’yı sana teslim ettim. Bu işi daha ileriye götürmen için Rav olman lazım. Tüm masrafların benden, oradaki Yeşiva’yı bitireceksin,” demesi üzerine, evlerindeki bütün eşyaları bir depoya koyarak üç seneliğine eşi ile birlikte İsrail’e gitti.

 Rav olarak mezun olup, İstanbul’a döndüğünde hem Talmud Tora Müdürü, hem Büyükada Haham Akaal’i, hem de Bet Din Üyesi görevlerini devam ettirdi. Şohetlik diploması aldı; ama hiçbir zaman bu işi yapmadı. Ancak Rav Nesim Behar’ın İsrail’e gitmesiyle, bütün işler ona kaldı ve işlerinin yoğunluğu nedeniyle Talmud Tora Müdürlüğü’nü Avram Yanni’ye devretti.

“Talmud Tora olmasaydı hazanlar olmazdı,” diyen Benveniste, Talmud Tora’ya devam eden çocukların geleneklerine daha bağlı ve saygılı yetiştiklerini vurguladı. Her ne kadar eskiden daha kaliteli eğitim verilip, daha bilgili insanlar yetiştirilmiş olsa da, bugün Caddebostan, Ortaköy ve daha birçok yerde Talmud Toralar bulunuyor olması ve yeni nesle uyumlu çalışmalar yapılması onu çok mutlu ediyor.

Caddebostan Talmud Tora’nın kurucusu Rav Yeuda Adoni

Onurlandırılacak olan üçüncü Rav’ımız; Anadolu Yakası’nın Haham Akaal’i ve kendini o bölgeye hizmet vermeye adamış, Caddebostan Talmud Tora’nın temelini atan Bet Din Üyesi Sayın Rav Yeuda Leon Adoni, Kadıköy Yeldeğirmeni’nde doğdu.

İlköğrenimini 12. Maarif Okulu’nda, orta ve lise eğitimini ise; Beneberit Musevi Lisesi’nde tamamladı. 7-8-9 yaşlarında yaşıtlarıyla birlikte Haydarpaşa Sinagogu’ndaki Mahazike Tora’da Sinyor Kasavi ve Sinyor Ahitov’dan Tora’yı öğrenmeye başlayan Rav Adoni, 10 yaşlarında Teva’ya çıkabiliyor ve Bar- mitsva zamanı da peraşayı okuyabiliyordu.

Lise yıllarında yaz mevsiminde okul tatilken, her gün 09:00-12:00 arası, kışın ise pazar günleri ve hafta içi akşamları Hahambaşılık’ta açılan Yeşiva’ya devam ederken, aynı zamanda da Bulgaristan’dan Haydarpaşa Sinagogu’na tayin edilen Haham David Eşkenazi ona Mişna’yı öğretiyordu.

 Lisedeki İbranice öğretmeni eski Hahambaşılarımızdan Rav David Aseo, bir gün ona “Liseyi bitirince bizim yolumuza girer misin?” sorusunu yönelttiğinde; verdiği olumlu cevap onun ravlık mesleğine atılmasına neden oldu.

Bir buçuk yıl süren askerlik hayatından sonra 1958’de ilk kez Hasköy Musevi İlkokulu’nda ders vermeye başladı. Eş zamanlı olarak; hem din bilgisi hem de tüm müfredatla eğitim veren Seminaryo Ruhani Musevi Lisesi’nde de ders vererek haftada 45-50 saat çalıştı.

O zamanlar lise mezunları öğretmenlik yapabiliyordu. Ancak değişen yasayla branş bilgisi yani formasyon gerekli olunca, Rav Adoni hem Çapa Öğretmenlik hem de yabancı diller için eğitim veren bir enstitüden mezun olarak öğretmenlik diploması aldı ve Birinci Karma’da önce öğretmenlik daha sonra da 10 yıl müdürlük yaptı.

Ağustos 1963’te Beki Horada Hanımefendi ile evlenen Adoni’nin, bir kızı ve üç de torunu var.

Şohet’lik semahasına sahip olan Adoni, Rav Aseo’nun isteği üzerine, soferlik eğitimi de alarak Hahambaşılık’ta çalışmaya başladı. Sırasıyla mezamer, hazan ve rav mertebesine ulaşarak Bet Din Üyesi oldu.

Bir zamanlar Caddebostan Talmud Tora, Galata Talmud Tora’nın yazlık devamıydı. Boğaziçi Köprüsü’nün hizmete girmesinin ardından sezon kapanışında kışın çağırılmak üzere çocukların adresleri istendi. 12 çocuğun bu semtte yaşadığını gören Rav Adoni, onlara ders vermeye başlayarak, sayıları giderek artacak çocukların da katılımıyla, yaz kış açık kalacak olan Caddebostan Talmud Tora’nın temelini atmayı başardı.

Dini eğitim almanın belli bir disiplin gerektirdiğini ve bu disiplini alan çocukların hayatta zorlukları daha kolay aşabildiğine inanan Rav Adoni, Talmud Tora’nın sinagog ritüellerini, davranışlarını, Şabat, bayram, kaşerut kısacası bir kişinin bilmesi gereken tüm dini ve ahlaki kuralları öğreten bir kurum olduğunu söylüyor.

Adoni, Talmud Tora’nın pek çok artıları olduğunu, bugünkü genç idealist madrihlerin çocuklara arkadaşça yaklaşarak, onları sıkmadan bilgileri aktarmalarını, bayram ve dini günlerde yapılan gösterilerle onlara eğlenerek ve yaşayarak öğretmelerini ve çocukların Talmud Tora’ya severek, isteyerek gelmelerini görmek onu çok mutlu ettiğini vurguladı.

Talmud Tora’da böyle değerli engin Tora bilgisine sahip saygıdeğer büyüklerimizin yetişmesi, kurum olarak bizleri çok mutlu ediyor. Onlarla gurur duyuyoruz.

Daha nice Halevalar, Benvenisteler ve Adoniler yetişmesi dileğiyle,