Sefarad Kültürü ve Ladino duayeni Y. Selim Salti’ye fahri doktora ödülü

Selim Amado

21 Mayıs akşamı Bar İlan Üniversitesi’nin (Park Dahan)  amfisinde yapılan görkemli ve duygulandırıcı bir törenle aralarında Türkiyeli Yeoşua Selim Salti’nin de bulunduğu sekiz kişi ve dünyaca tanınmış İsrail Filarmoni Orkestrası Fahri Doktorluk (Doctor Honoris Causa – Honorary Doctorate) ünvanıyla onurlandırıldılar. 

Doctor Honoris Causa ünvanı, bir şahıs veya müesseseye toplumsal ve kişisel faaliyetlerine duyulan takdir ifade eden şerefli ve çok prestijli bir akademik unvandır. Bar İlan Üniversitesi şu sözlerle Y. Selim Salti’nin neden bu ünvana layık olduğunu vurguluyor:

“Judeo-Espanyol kültürel mirası ve Ladino dilinin korunmasındaki dev katkıları, Bar İlan Üniversitesi’ndeki Salti Ladino Araştırma ve Eğitim Merkezi’nin kurulmasında gösterdiği gayret ve vizyon, bu merkezin on yılda elde ettiği başarı ve öncülüğü, geçmiş ile şimdiki zaman arasında, diaspora Yahudiliği ve İsrail devleti arasında birer köprü oluşturması ve Sefarad kültürüne katkıları nedeniyle kendisine bu unvan verilmiştir.’’

Bar İlan Üniversitesi her yıl şeref getiren çalışmalarından dolayı on kadar şahsiyeti prestijli Doctor Honoris Causa unvanıyla ödüllendirmekte. 2013 yılında da Y. Selim Salti ile birlikte onurlandırılanlar:

Efrayim Halevi (Mossad eski başkanı), Mario Moshe Levy (Organik tarım uzmanı), Shmuel Atzmon-Vinger (Yiddiş tiyatrosu yöneticisi ve oyuncusu), Prof. Edward Precott (2004 Nobel Ekonomi Ödülü), Suzanne M. Czuker (Yahudilik eğitimi ve kültürü öncüsü), Morris  Kahn (Amdocs şirketleri başkanı ve filantropist), Prof. Dan Shechtman  (2011 Nobel Kimya ödülü), ve İsrail Filarmoni Orkestrası (adına Concertmeister’i). 

Derecelerin dağıtımında Fahri doktora ile ödüllendirilenlerin topluma, insanlığa, ülkeye ve üniversiteye katkılarını öven anlamlı kısa video gösterileri sunuldu. Tören, İsrail Filarmoni Orkestrası’nın görkemli bir konseriyle sona (Çaykovski’nin Romeo ve Jülyet fantezisi uvertürü) ve Hatikva’nın çalınmasıyla sona erdi.  Davetliler bu safhada onurlandırılan değerli dost ve akrabalarıyla bir kokteylde kucaklaşmak imkânını buldular.

Henüz İsrail’de yaşamadığı 80’li yıllarda Y. Selim Salti İsrail’de Sefarad kökenli Yahudi öğrencilere burslar dağıtan bir fon kurdu. Prof. Yehudit Dishon’un öğrencisi olan ve daha sonra Bar İlan Üniversitesi’nde Salti Ladino Merkezi’nin başkanı olacak Shmuel Refael de bu vakıftan burs alanlar arasındaydı. Ladino dil ve kültürünü kaybolmaktan kurtarma ve canlandırma mevzuunda Y. Selim Salti’nin vizyonu ve cesareti ile Prof. Dishon’un ve genç Shmuel Refael’in kararlılığı sayesinde 2003 yılında Bar İlan Üniversitesi’nde Naime ve Y. Selim Salti adına Sefarad kültürü ve Ladino Dilini Araştırma ve Eğitim Merkezi kurulmuş oldu.

1935’de İstanbul’da doğmuş bir iş adamı ve filantrop olan Yeoshua Selim Salti, İsrail, Türkiye, İsviçre ve dünya Sefaradları arasında çok tanınmış bir şahsiyet. Rahmetli babasının, ‘İkinci Dünya Savaşı esnasında Balkanlarda on binlerce Ladino konuşan Yahudinin Nazi kurbanı olarak fırınlarda hunharca hayatlarını yitirdikleri gerçeği karşısındaki betbinliğini hiç unutamadı. Ladino ve kültürünün akıbeti, bu arada Türkiye Yahudilerinin ve geleneksel dillerinin geleceği hakkındaki endişelerinden çok etkilendi. O günlerden beri Y. Selim Salti Sefarad dünyasında faal olmaya başladı, Ladino dil ve kültürünü yaşatmaya çalıştı.

Salti,  ekonomi ve gazetecilik okumuş, İstanbul’da gazeteci olarak çalışmış, uzun yıllar Şalom Gazetesi’nin yazı işlerini yönetmiştir. 55 yıldan beri Naime (Mimi) Salti ile evli olup Hayim ve Moni adlarında iki oğul sahibidir. İstanbul Yahudi gençleri için ‘Yıldırımspor Kulübü’nün kurucularından ve eski başkanlarındandır. 1975 yılında İsviçre’nin Cenevre şehrinde yerleşmiş, uluslararası ticari ve sanayi faaliyetleri yanında Cenevre Yahudi cemaatinde fahri yöneticilik yapmıştır.

Emekli olduktan beri Selim Salti tüm vaktini filantropiye -insanlara faydalı olmağa - ayırmakta. Kuruluşundan bu yana Salti Vakfı Ladino konuşan ailelere mensup yüzlerce öğrenciye burs vermiş ve vermeye devam etmekte. Bar İlan Üniversitesi’ndeki  ‘Y. Selim ve Naime Salti Ladino Araştırma ve Eğitim Merkezi’ 2003 yılından beri (akademik hayatında ilk adımlarını Salti desteğiyle atan) Prof. Shmuel Refael başkanlığında, Yahudi Sefarad kültürünü koruma ve araştırma alanında faaliyetine devam etmekte ve gelişmekte. Selim Salti aynı zamanda Bar İlan Üniversitesi’nin Mütevelli Heyeti üyesidir.

Üniversite mezunu (BA), Master (MA) ve Doktora (Ph.D) diploma ve derecelerinin verildiği, konferansların düzenlendiği, Avrupa ve ABD’nin tanınmış üniversiteleriyle işbirliğinde olan ve modern bir araştırma kütüphanesine sahip Salti Ladino Merkezi,  Ladino’yu akademik disiplinler listesine dahil etmeyi başarmış, Ladino kültürünü kamuoyunun bilincine maletmiş ve kurslar ve değişik etkinliklerle mevzuu geniş toplumun istifadesine  sunmuştur.

Şu anda Naime ve Selim Salti İsrail’de yaşamakta ve İsrail’deki Türkiye Yahudilerinin tüm faaliyetlerinde etkili olmakta ve ayrıca Ladino Kültürü Kurumu (Autoridad Nasionala del Ladino i su Kultura) çerçevesindeki gayretlere katılmakta.

Dağıtılan kitapçıkta Prof. Albert Einstein’in şu sözü dikkati çekiyor: “Geçmişten öğren, bugünü yaşa, gelecek için daima ümit et.”

Y. Selim Salti’nin dediği gibi “Ben, bir çemberin uçlarını birleştirmeye çalışmaktayım. Dünyaya Yahudi olarak geldim, atalarımın yaşamış olduğu ülkeye döndüm ve Tikun Olam adıyla bilinen –dünyayı düzeltme-  geleneğine devam etmekteyim!”