İran’la BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya (5+1) arasında yürütülen Cenevre müzakerelerinin ikincisi de sonuçsuz kaldı. Ancak, görüşmelerin olumlu geçtiğini belirten taraflar, bir sonraki toplantının tarihi konusunda anlaşmaya vardı
Avrupa Birliği Dışişleri Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton ve İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Cenevre’de 7-8 Kasım tarihleri arasında iki gün sürmesi planlanan ancak son bölümüne ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Almanya dışişleri bakanları ile Çin dışişleri bakan yardımcısının da katılmasıyla bir gün daha uzatılan müzakereler sonucunda ortak basın toplantısı düzenledi.
Hazırladıkları ortak açıklamayı okuyan Ashton, üç gün boyunca yoğun ve yapıcı görüşmeler yaptıklarını belirterek, somut gelişmelerin sağlandığını ancak bir takım farklılıkların devam ettiğine değindi. Ashton, hedeflerinin bir sonuca varmak olduğunu belirterek 20 Kasım’da tekrar bir araya geleceklerini açıkladı.
Müzakerelerde yer alan altı ülkenin farklı görüşleri bulunduğunu belirten Zarif de görüşmelerden umutlu olduğunu ve bir anlaşmaya varmayı beklediğini ifade etti.
Fransa’nın görüşmeler sırasında sergilediği farklı tutum yüzünden anlaşmaya varılamaması yönünde yapılan yorumlara karşılık Ashton, Fransa’nın 5+1’de önemli bir rol oynadığını ve Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius ve diğer bakanları bu sürece destek vermeleri için kendisinin çağırdığını açıkladı.
Zarif de Fransa ile ilgili sorulara, detaylara girildiğinde değişik görüşlerin varlığının doğal olduğunu ve bunu beklediklerini söyleyerek cevap verdi.
JOHN KERRY: “GÜVENLİK KRİTİK BİR KONU”
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de, üç gün süren ve Cenevre’deki müzakerelerin ardından bir basın toplantısı düzenledi.
Cenevre’ye çok kararlı geldiklerinin altını çizen Kerry, “Kitle imha silahlarının yayılmasının engellenmesine ve müttefiklerimizi korumaya olan bağlılığımızı sürdürüyoruz. Özellikle o bölgedeki müttefiklerimizin güvenliği çok kritik bir konu,” dedi.
ABD Başkanı Barack Obama’nın göreve geldiği ilk günden itibaren İran’ın nükleer silah elde etmemesi hedefi olduğunu söyleyen Kerry, bunun hedefleri olmaya devam ettiğini kaydetti.
Kerry ayrıca karşılıklı güven inşa etmeye çalıştıklarını vurgulayarak, İran’ın programının barışçıl olduğunu ispatlaması gerektiğinin altını çizdi.
Amerikan Kongresi’nin İran’a karşı daha fazla yaptırım isteme ihtimalinin sorulması üzerine Kerry, İran’la bir anlaşmanın olmadığı her gün İran’ın uranyum zenginleştirmeye ve programına devam edeceğini sözlerine ekledi.
Kendilerinin yapmaya çalıştığının nükleer programın dondurulması ve ardından da bir anlaşma belirlemek olduğunu belirten Kerry, bunun zaman aldığını ve diplomasiye şans tanınması gerektiğini yineledi.
Kerry, Fransa’nın müzakerelerdeki katı tutumu ile ilgili bir soruyu da Fransızlarla aynı düşünceleri paylaştıkları şeklinde cevapladı.
İran’ın Arak’ta bulunan su reaktöründe plutonyum üretmeye başladığı iddiaları ile ilgili konunun açılması üzerine de Kerry, “Herkes bu konuda oldukça endişeli. Konunun çözüme kavuşturulması konusunda kararlıyız,” ifadelerini kullandı.
Arak’ta bulunan ağır su reaktörünün 2014’ten önce üretime geçmeyecek olmasına rağmen, İsrail reaktörün nükleer silah üretiminde kullanılacağını savunuyor.
İSRAİL BİLGİLENDİRİLDİ
ABD’nin İran görüşmeleri Başmüzakerecisi Wendy Sherman, Cenevre görüşmeleriyle ilgili detayları paylaşmak üzere pazar günü İsrail’e gitti. İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Yosi Kohen ile görüşen Sherman, Cenevre müzakerelerinin detayları ve anlaşmaya varılmama nedenleri hakkında bilgi verdi.
Sherman İran ile anlaşma sağlanması halinde ABD’nin belli başlı yaptırımların kaldırılmaması için gerekli diplomatik çabayı göstereceğini belirtti. Sherman, “Yaptırımlar hafifletilse bile, petrol ve bankacılık sistemi ile ilgili yaptırımlar kaldırılmayacak. Böylelikle İran üzerindeki baskılar devam edecektir,” dedi.
Sherman ayrıca görüşmeler sırasında anlaşmaya varılmamasının nedenini Fransa’nın katı tutumuna değil, İranlıların Tahran’a altı ülkenin de onayladığı bir belgeyle dönmek istemelerine bağladı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu pazar günü yaptığı kabine toplantısında ABD Başkanı Barack Obama ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile telefonda görüşerek, iki lideri İran’la bir anlaşma imzalamamaları için ikna etmeye çalıştığını açıkladı. Netanyahu’nun, 3. Cenevre görüşmelerinin gerçekleşeceği 20 Kasım tarihinde Moskova’da olması bekleniyor. Netanyahu ayrıca Fransa Cumhurbaşkanı Francois Hollande, İngiltere Başbakanı David Cameron ve Almaya Başbakanı Angela Merkel ile de İran’la bir anlaşmaya gitmemeleri konusunda telefon görüşmeleri yaptığını söyledi.
Kerry de pazar günü NBC kanalına yaptığı açıklamada İran’ın nükleer programını tasfiye etmeye hazır olması konusunda şüphelerinin devam ettiğini ve görüşmeler devam ettiği sürece yaptırımların kaldırılmayacağının altını çizdi.
RUHANİ: “URANYUM ZENGİNLEŞTİRME BİZİM KIRMIZI ÇİZGİMİZ”
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani cumartesi günü yaptığı açıklamada uranyum zenginleştirme hakkının İran’ın geçilemez kırmızı çizgisi olduğuna dikkat çekti ve Cenevre müzakereleri süresince İran’ın makul ve anlayışlı bir şekilde hareket ettiğini dile getirdi.
Ruhani, İran’ın hiçbir tehdide, yaptırıma ya da ayrımcılığa cevap boyun eğmeyeceğini söyleyerek konuşmasına şöyle devam etti: “Bizim için kırmızı çizgiler geçilemez. Ulusal konular bizim kırmızı çizgilerimizdir ve uluslararası hukuk çerçevesinde uranyum zenginleştirme de bu konulardan birisidir. Umarım Batı İran’ın sunduğu bu tarihi fırsatı kaçırmaz.”
