Kırım Karaylarının Ukrayna’daki kuruluşlarının lideri Vladimir Ormeli, Kırım’ın Rusya’ya bağlanmasını olumlu bir gelişme olarak değerlendirmekte
Ukrayna’nın yanı başındaki stratejik yarımada Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesi geçtiğimiz günlerde dünya gündeminin ana konularından birini oluşturdu. Ancak Kırım Karaylarının Ukrayna’daki kuruluşlarının lideri Kırım’ın Rusya’ya bağlanmasını olumlu bir gelişme olarak değerlendirmekte.
Karay Lideri Vladimir Ormeli, “Kırım’da Karayların çoğunluğu Rusya’ya bağlanmaya sıcak bakıyor. Kültürü ve insanları bize Ukraynalılardan çok daha yakın. Ama yine de karmaşık bir konu bu,” demekte.
Etnik mirasları ve dini inançları ile yüzlerce yıldır derin tartışmalara neden olan Karaylar Kırım’ı anavatanları olarak benimsemekteler.
Karay, İbranice “Kara” (okuma) sözcüğünden türemiş. Karaylar’ın bağlandığı Tevrat, Yahudilerinkinden ayrıdır. Karay inancı temel olarak On Emir’i esas alır. İbrani oğulları dışında Yahudiliği seçen Hazarya İmparatorluğunun devamı olan bir halktır.
Karaylar çeşitli ülkelerde yüzyıllarca Yahudi toplumlarına yakın yerlerde yaşadılar. Günümüzde ABD ve Doğu Avrupa dışında İsrail’de 30 bine yakın Karay bulunuyor.
Kırım’da yaşamakta olan 800 kadar Karay’ın farklı kentlerdeki ibadethanelerinin her biri mimari bir anıt görünümünde. Karayların Kırım’daki geçmişleri 1278 yıllarına dayanmakta, Ukrayna ve Kırım’daki mezar taşları bu tarihi doğrulamakta. Karaylara özgü hamur işleri Ukrayna’nın her tarafında satılmakta.
Karay Lideri Vladimir Ormeli, geçmişleri hakkında şu bilgiyi veriyor: “Rusya Kırım’ı 1700’lü yıllarda işgal etti. Ardından Kırım’da bir aydın Karay toplumu oluştu. O dönemde Moskova ve St. Petersburg’da tütün ticareti yapan zengin bir Karay toplumu vardı. Kırım Rusya’ya ait olduğu dönemlerde Karaylar her açıdan yükselişe geçmişlerdir.”
19. yüzyıl Kırım’ında Karaylar çara mesajlar göndererek Yahudi karşıtı kanunlara tabi tutulmamalarını talep ettiler hatta kendilerini Yahudilerden farklı tutma çabasına giriştiler. Bu girişimlerinden Karaylar olumlu sonuç aldılar, 1863’te Hıristiyanlar ve komşuları Tatarlarla aynı haklara sahip oldular. Yahudilerin bir yerden bir yere taşınma hakkı olmadığı halde Karaylar Rus kentlerinde özgürce yerleşme hakkına sahiptiler.
Türk kökenlere sahip olmaları Kırım Karayları için Holokost yıllarında büyük bir avantaj oluşturdu. Kırım’daki diğer Yahudi toplumları - Türkçe konuşan Kıpçak Yahudileri dahil - Holokost’ta yok edildikleri halde Naziler tarafından Yahudi olarak kabul edilmeyen Karaylar hiçbir tehlikeye maruz kalmadı.
