Hayatın her anını ve her yönünü kutsallaştırıp yüceltme imkânı veren, hayat kaynağı Tora’nın verildiği gün olarak kutlanan Şavuot, Mısır Çıkışı’ndan sonra, Pesah’in ikinci gecesinden itibaren 49 gece boyunca sayılan Omer’in bitiminde, 6 ve 7 Sivan günleri,(Bu yıl 4 ve 5 Haziran) kutlanır.
Şavuot, hem tarımsal, hem tarihi özelliği olan ve Yeruşalayim’i ziyarete gidilen, Şaloş Regalim’in ( Üç Ziyaret Bayramı: Pesah-Şavuot-Sukot) ikinci bayramıdır.
Hag AŞavuot-Haftalar Bayramı, Hag AKatsir-Hasat, Biçme Bayramı, Hag Aasif- Ekinleri “Toplama Zamanı, Atseret-Sonuçlandırma, Pentacost-Ellinci Gün; gibi bir çok isimle anılan Şavuot Bayramı, hayatın her anını ve her yönünü kutsallaştırıp yüceltme imkânı veren, hayat kaynağı Tora’nın verildiği gün olarak kutlanır. Bugün Tanrı, Sina Dağı’nda, sadece bir kişinin değil, sadece Mısır’dan kurtarılan Yahudilerin değil, geçmiş ve gelecek tüm Yahudilerin huzurunda, 10 Emri ve sonrasında Tora’yı vermiştir.
Şavuot Bayramı, Mısır Çıkışı’ndan sonra, Pesah’in ikinci gecesinden itibaren 49 gece boyunca sayılan Omer’in bitiminde,6 ve 7 Sivan günleri,(Bu yıl 4 ve 5 Haziran) kutlanır.
Neden Şavuot yedi günlük bir bayram değildir?
Diğer Şaloş Regalim bayramları Pesah ve Sukot İsrail’de yedi günlük bayramlardır. Şaloş Regalim bayramı olmasına rağmen Şavuot, İsrail’de bir gün olarak kutlanır. Neden? Çünkü Şavuot, İsrail halkının tek bir kalp olarak Tora’yı kabul ettiği günün kutlanmasıdır.(Zohar iii,96a)
Neden Şavuot’a ait belirgin, özel bir mitsva yoktur?
Pesah’ta matsa yeriz, Sukot’ta ‘suka’da yaşarız, Roş Aşana’da şofar çalarız, ama Tora’nın verildiği gün olan Şavuot’a ait belirgin bir mitsva yoktur. Çünkü Şavuot, Tora’nın bütünlüğünü kutlar. Tora, her şeyi kapsar. Tora, hayatın her yönünü kutsallaştırıp yüceltir, dolayısıyla belli ritüeller veya deneyimlerle ifade edilebilmesi veya içeriğinin kapsanabilmesi mümkün değildir.
Neden Tora, kurtuluş ayı olan Nissan’da veya kişinin günbegün kendini geliştirdiği İyar ayında verilmedi?
Rabilere göre, Nissan ayının burç simgesi olan kuzu ve İyar ayının simgesi olan boğa simgeleri, Tora için şükretmeye, O’nu methetmeye, O’nunla mutlu olmaya ve takdir etmeye uygun değildi. Bu yüzden Tora, simgesi ikizler olan Sivan ayında verildi. İkizler, konuşmak için ağza, çırpmak için ellere ve dans etmek için ayaklara sahip oldukları için Tora mutluluğunu layığıyla yaşayabilip, şükredip, methedebileceklerdi. ( Pesikta Rabbati 20:1)
Neden Tora kutsal İsrail topraklarında değil de, çölde verildi?
Diğer ülke ulusları “Biz Tora’yı İsrail topraklarında verildi diye kabul etmedik.” demesinler diye. Aynı zamanda Yahudi kabileler arasında da çıkabilecek olası çekişme ve anlaşmazlıkları önlemek için. Bir kabile: “Tora bizim bölgede verildi” derken, başka bir kabile de: “Tora bizim bölgede verildi” diyebilirdi ve bu durum tatsızlıklara yol açabilirdi Bu yüzden, Tora; çölde, aleni ve açık olarak, hiç kimseye ait olmayan bir yerde verildi. (Mechilta of Rabbi Ishmael, Exodus 20:2)
Neden Tora, büyük ve görkemli bir dağ yerine, oradaki dağların en ufağı olan Sina Dağı’nda verildi?
Midraşa göre o bölgedeki diğer dağlar, Tabor, Carmel, Zion, Herman kimi yüksek, kimi güçlü, kimi görkemli, kimi de sağladığı faydaları anlatarak, Tanrı’nın Varlığı’nı ancak kendilerinin misafir edebileceklerini öne sürerler. Tanrı ise onlara bu kibirleri yüzünden, Varlığı’nı konuk etmeye layık olmadıklarını söyler. Yüce Varlığı’nı; dağlar kendi aralarında tartışırken mütevazı ve sessiz duran, aralarındaki en ufak dağda, Sina Dağı’nda açığa çıkaracağını bildirir. “Yüksek ve kutsal yerde yaşadığım halde, alçakgönüllülerle, ezilenlerle birlikteyim” (Yeşaya 57:15)
Ayrıca Sina Dağı, aslında Yitshak’ın kurban edilmek için götürüldüğü Moria tepesinin, aynen Koen’ler için ayrılan teruma parçasının ekmekten ayrılması gibi kopan bir bölümüydü. Bu şekilde babaları Yitshak’ın akeda yapıldığı yerde, çocukları da Tora’yı alacaklardı.(Midrash Rabbah, Psalms 68:9,)
Neden Şavuot’ta sütlü yiyecekler yenilir?
Tora’da Şavuot bayramı ve et ile sütlü yiyeceklerin birlikte yenmemesi emri ardı ardına sıralanmıştır. “Toprağının ilk turfandalarını, Tanrı’n Aşem’in evine getir. Eti, annesinin (sütü bile olsa),sütle pişirme” (Şemot 23:19).
İsrailoğulları’nın kapkacaklarını kaşer hale getirme- sıfırlama için zamanları yoktu. Bunun için sütlü yiyecekler yediler.
Yahudiler, Sina Dağı’nda Tora’yı almaya hazırlanırken bir bebek gibi saf ve temizdiler. Bir bebeğin yaşamını sağlayan gıda nasıl ‘süt’ ise, Yahudilerin yaşamını sağlayan da Kutsal Tora olduğu için.
Megilat Ruth Nedir? Neden Şavuot’ta Ruth’un Kitabı-Megilat Ruth okunur?
Megilat Ruth-Rut’un Kitabı, Kutsal Kitap’ın (Tanah) Ketuvim (yazıtlar) bölümünün kitaplarındandır. Bir çok olaylar zinciri sonrasında Yahudiliği hiçbir çıkarı olmadan, içselleştirerek kabul eden ve Kral David’in soyunu oluşturan Moav’lı Ruth’un hikâyesini anlatır.
Neden Şavuot’ta Ruth’un Kitabı okunur?
Şavuot, Kral David’in doğum ve ölüm yıldönümüdür. Ruth ve kocası Boaz, Kral David’in büyük büyükanne ve büyük büyükbabaları olduğu için.
Ruth’un kitabında bahsedilen hasat sahneleri, Hasat Bayramı Şavuot’a ait olduğu için.
Moav ‘lı bir putperest olan Ruth, hiçbir maddi çıkarı olmadan Yahudiliği içtenlikle kabul ettiği, bir “ger tzeddek”-aramıza iyi niyetle katılan yabancı- olduğu için. Bütün Yahudiler de, aynen Ruth gibi, Kutsal Tora ve kurallarını, Tanrı’ya olan derin inançları ve güvenleri ile Şavuot’ta kabul ettikleri için.
Neden Şavuot’ta evler ve sinagoglar çiçekler, ağaç dalları ve taze yeşilliklerle süslenir?
Şavuot’ta, Tanrı, ağaç meyvelerinin kaderini belirlediği için.
Tora’nın verildiği zaman, Yahudilerle Tanrı’nın birleşmesi, bir düğün olarak kabul edildiği ve Tora verilirken Sina Dağı’nın düğün yeri gibi mucizevî bir şekilde çiçeklerle ve yeşilliklerle kaplandığı için.
Şavuot’tan itibaren Bet-Amikdaş’ta sunulan ilk turfandaların getirildiği Bikurim Sepeti’ni anımsattığı için.
Tanrı Tora’yı kimin garantörlüğünde verdi?
İsrailoğulları Sina Dağı’nda beklerken, Tanrı; ancak Tora kurallarını layığı ile yerine getireceklerini garanti ettikleri takdirde onlara Tora’yı vereceğini söyler. İsrailoğulları, önce atalarını, sonra Peygamberlerini kefil olarak gösterir, ama Tanrı onları garantör olarak kabul etmez. Sonunda, çocuklarını garantör olarak gösterdiklerinde Tanrı, sadece çocukları garantör olarak kabul edip, çocukların hatırına Tora’yı İsrailoğulları’na verir (Midraş Rabba, Şir Aşirim 1:4).
Çocuklar, Tanrı tarafından kabul edilen tek garantörler oldukları için, bugün, özellikle çocuklar sinagoga gelip 10 Emri dinler.
Tora Neden Başka Uluslara değil de İsrailoğulları’na Verildi?
Dünya ülkeleri, Tora’nın kendilerine teklif edilmediğini ve bunun haksızlık olduğunu düşünmemelidir, çünkü Tanrı, Yahudilerden önce, dünya uluslarına teker teker Tora’yı teklif etmişti.
Tanrı, Tora’yı teklif ettiğinde, Esav’ın soyundan gelenler; ‘Kanunları nedir?’diye sordular. Kanunlardan birinin ‘Öldürmeyeceksin!’ olduğunu öğrenince, Tora’yı kabul edemeyeceklerini, çünkü öldürmemenin, onların doğasına aykırı olduğunu söylediler. Yitshak, oğlu Esav’a hayır duasını verirken “Ancak kılıcınla yaşayacaksın” demişti. (Bereşit-27:40).
Tora, daha sonra Amon ve Moav’a teklif edildi. Onlar da, kanunların içinde ‘Ahlaksızlık Yasağı” olduğunu öğrenince, Tora’yı kabul edemeyeceklerini, ahlaksızlığın, onların kişiliğinin bir parçası olduğunu söylediler. Sonuçta kökleri babalarıyla birlikte olup hamile kalan Lot’un kızlarından geliyordu(Bereşit-19:30-38).
Tora, daha sonra Yişmael’in soyundan gelenlere teklif edildi. Onlar da, ne o zaman, ne şimdi, çalma yasağıyla baş edemeyeceklerini belirttiler. Çünkü Tanrı’nın meleği, ataları Yişmael’in annesi Agar’a ‘Oğlun asi biri olacak. Hem eli herkese karşı, hem de herkesin eli ona karşı olacak’ demişti.(Bereşit-16:12-13)
Tanrı, Tora’yı Yahudi halkına teklif ettiği zaman, onların bu kuralları uygulayabilecek potansiyele sahip olduklarını gördü. Yahudiler de Tora’yı alırken “Naaseh V’nishma”-“Yapacağız ve Dinleyeceğiz” dediler. Hahamlarımız, bu sözü yorumlarken, ‘Önce Tanrı’nın Emirleri’ne itaat edeceğiz, sonra anlamaya çalışacağız’ diyerek Yahudilerin Tanrı’ya ve Tora’ya olan sonsuz inançlarını ve bağlılıklarını dile getirdiklerini ifade ederler.
ŞAVUOT TAKVİMİ-5774- 2014
3 Haziran Salı- Akşam güneş batmadan (eğer güneş battıktan sonra yakılacaksa, önceden yakılmış bir ateşten faydalanarak) bayram mumları yakılır:
BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM AŞER KİDEŞANU BEMİTZVOTAV VETSİVANU LEADLIK NER ŞEL YOM TOV- Bize YOM TOV mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Kralı Tanrı’mız, Sen mübareksin.”
3 Haziran Salı akşamından, 5 Haziran Perşembe akşamı gün batımına kadar Yom Tov’dur (İyi gün-Bayramın Mübarek Günleri), Şabat gibi, iş yapılmaz, elektrik kullanılmaz . Ancak önceden yakılmış bir ateşten faydalanarak ve önceden hazırlığı yapıldıysa, yemek pişirilebilir.
3 Haziran Salı -akşam duasından sonra, Bayram Kiduşu ve Şeeheyanu duası ile başlayan güzel bir bayram yemeği yenir.
“ BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM ŞEEHEYANU VEKİYEMANU VEİGİANU LAZEMAN AZE -Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bu zamana eriştirdin.”
3 Haziran Salı gecesi- Tikun lel Shavuot –Bu gece geleneksel olarak uyanık kalıp bütün gece Tora öğrenilerek geçirilir. Yahudilikte Kutsal Kitap metinlerini yorumlayan Midraş’ta belirtildiği üzere, Tanrı’nın onlara Tora’yı vermeyi vaat ettiği günün öncesindeki akşam, İsrailoğulları bir yoruma göre yorgunluktan uyuyakalır. Sabah, Tanrı’nın, 10 Emir’i dile getiren Kutsal Sesi’yle uyanırlar. Yaygın bir yoruma göre, onların yaptığı bu hatayı telafi etmek için; Kabalistlerin yorumuna göre ise de, Roş Aşana Bayramı’na kadar sağlıklı bir yaşamımız olmasını garanti altına almak için, o gece uyumayıp Tora çalışılır. Ertesi gün kişi sanki kendisi Tora’yı almaya hazırlanıyormuş gibi Tora’ya odaklanır, dikkatini ve enerjisini bu yönde yoğunlaştırır.
4 Haziran Çarşamba- Tanrı Sina Dağı’nda 10 Emir’i dile getirirken, geçmiş ve gelecek bütün Yahudilerin ruhları bu muhteşem ve insan beyninin algılaması imkânsız olaya bizzat şahit olurlar. Bunun için, kadın erkek, çoluk çocuk bütün Yahudiler, Tanrı’ya bağlılıklarını yinelemek ve 10 Emir’i tekrar dinlemek için Şavuot’un ilk günü sinagoga giderler.
Kiduş’tan sonra, özenle hazırlanmış bayram yemeği yenilir. Bugün sütlü yiyecekler yeme geleneği vardır.
5 Haziran Perşembe- Ruth’un Kitabı-Megilat Ruth okunur. Sabah duasından sonra Kiduş yapılır ve özenle hazırlanmış bayram yemeği yenilir.
Şavuot Bayramı, bu akşam yıldızların çıkışıyla son bulur.
6 Haziran Cuma-Isru Hag-Bayramın ertesi günü -Bayramın uzantısı olarak bilinir ve bugünde oruç tutulmaz. Isru Hag,Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Üç Hac Bayramı-Pesah-Şavuot-Sukot’un bittiği günün ertesi günüdür.
Talmud Bilgeleri’ne göre, Bayrama, yemek yiyip içerek ‘gün ekleyen’ kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler. ‘İplerle bağlayın bayram kurbanını…’(Mezmurlar 118:27)
Rabbi İsaac Luria’nın bir öğretisine göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Shavuot, Kutsal Kitap,The Complete Story of Shavuot, Guidelines, El Gid Para El Pratikante(Gözlem),The Jewish Book of Why,Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem), Şemot(Gözlem), Bamidbar (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, www.aish.com, jewfaq.org, www.ou.org ve www.meaningfullife.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.Yazıdaki konular hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazıları belirtilmiştir.
