Yafa Caddesi’ndeki Zoharei Chama Sinagogu, ön cephesinde yer alan güneş saatiyle Kudüs’te karşılaşabileceğiniz en ilginç binalardan biri. Zoharei Chama, İbranice’de güneşin ışınları anlamına geliyor. Bina halk arasında Güneş Saati Binası veya Mahane Yehuda Saat Kulesi olarak bilinmesine rağmen çok az kişi binanın tarihçesi hakkında bilgi sahibi
Çela Saranga
Çevresindeki binaların arasında sivrilen dar ve uzun bina, 20. yüzyılın başlarında ABD’den İsrail’e göç eden Amerikalı terzi Rabi Shmuel Levy tarafından yaptırılmış. Rabi Levy, Yafa Caddesi’ndeki Mahane Yehuda Pazarı’nın karşısındaki tek katlı binayı 1906 yılında yardım amaçlı satın aldı. Amacı zaman içinde binayı büyütmek ve göçmenlere sinagog, çalışma salonu ve yatacak yer sağlamaktı. İnşaat için gerekli olan maddi kaynağı Amerika’da piyango biletleri satarak topladı.
1908 – 1917 yılları arasında kademeli olarak tamamlanan dört kat ve ahşap bir galeriden oluşan beş katlı bina, o dönemde Kudüs’ün en yüksek binasıydı. İnşaat tamamlandıktan sonra Rabi Levy alt katı sabah duasını güneşin doğduğu anda yapmak isteyenler için bir sinagog haline getirdi ve ikinci katı Yahudi kanunlarını çalışmak isteyenlere bir çalışma odası olarak sundu. Yukarı katlardaki odalar kalacak yeri olmayan 50 göçmene yatacak yer sağlıyordu.
Güneş saati binaya daha sonra eklendi. Ultra-Ortadoks Yahudiliğin bir kolu olan Haredi Yahudileri için sabah duasına güneşin doğduğu anda başlamak, akşam dualarını güneşin battığı anda tamamlamak ve Şabat mumlarını doğru zamanda yakmak hayati bir önem taşıyordu. Ve bu saatler günlere ve mevsimlere göre değişiklik gösteriyordu. Güneş saati yapılmadan önce Haredi Yahudileri her sabah ve her akşam Zeytin Dağı’na veya Bayit Vegan Mahallesi’ndeki tepelere tırmanırlar, güneşi izleyerek doğduğu ve battığı saatleri tam olarak anlamaya çalışırlardı. Rabi Levy’nin binasının üçüncü katında doğuya bakan ahşap bir balkon da vardı. Böylece ibadet edenler güneşin doğduğu anı görebileceklerdi.
Dördüncü katta yer alan güneş saati, Mea Shearim’de yaşayan bir saat yapımcısı Rabi Moshe Shapiro tarafından tasarlandı. Rabi Shapiro, Maimonides ve Vilna Gaon’un bilimsel yazılarını okuyarak kendi kendine astronomi öğrenmişti. Kudüs’ün Eski Şehir bölümündeki Hurva Sinagogu’nun ve Petah Tikva’nın Büyük Sinagogu dahil İsrail’deki en az on beş sinagogun güneş saatlerini yapmıştı.
Zoharei Chama güneş saati beş metre çapındadır. Dışa doğru uzanan demir bir çubuk güneşin ilerleyişini yarım bir daire üzerinde ölçer ve zemindeki işaretlerle saat başlarını ve 15, 30 ve 45. dakikaları gösterir. Bulutlu günler için, güneş saatinin her iki yanında birer mekanik saat bulunur. Mekanik saatlerden biri yerel saati, diğeri de Avrupa saatini gösterir. Shapiro ayrıca binanın üçüncü katında yer alan üç ayrı güneş saati daha yapmıştı ancak bu saatler zaman içinde yok oldular.
1927’de bir deprem sırasında beşinci kattaki ahşap galeri yıkıldı. 1941’de elektrik sisteminde oluşan kısa devre sonucunda çıkan yangın tüm binanın ve ön cephedeki güneş saatinin ve diğer saatlerin hasar görmesine yol açtı.
1980’da Kudüs Belediyesi ön cepheyi onardı ve güneş saatini yeniden çalışır hale getirdi. Sinagog halen “bir minyan fabrikası” (dualarda on erkek bulunma koşulu) olarak mahalle sakinlerine, iş adamlarına ve turistlere hizmet vermeye devam ediyor. Öğleden sonra duaları birinci katta, akşam duaları ise ikinci katta sürekli tekrarlanarak yapılıyor. Katlarda bulunan birkaç odada her birkaç dakikada bir minyan toplanıyor ve yeni bir dua servisi başlıyor. Kadınların sinagoga girmesine izin verilmiyor. Dördüncü kattaki büyük güneş saati bugün hala çalışmakta ve saati 15 dakikalık bir sapma ile göstermektedir. Binada ayrıca bir “Şabat Sireni” bulunuyor. Çatıya yerleştirilmiş olan bu siren, mahalle sakinlerine Şabat mumlarının yakılma saatini haber veriyor.
