Beslenme konusunda ailelerin karşılaştığı en ciddi problem çocuklarının yemek seçmesidir. Çocuğunuz yemek seçiyorsa, ona sağlıklı ve dengeli bir beslenme alışkanlığı kazandırmak oldukça güçleşecektir. Çocukların yemek seçmesini engellemek ve seçtiği besinleri yemesi için neler yapılabileceğini Avusturya Sen Jorj Hastanesi Diyetisyen Sema Mamak şöyle anlatıyor
Çocukluk insan hayatında diğer tüm alışkanlıkların kazanıldığı gibi beslenme alışkanlığının da kazanıldığı en önemli dönemdir. Bu dönemi şekillendiren etmenlerin başında ebeveynlerinin sahip olduğu yaşam şekli, genetik özellikler ve çocuğun zaman geçirdiği sosyal çevre gelir. Bu dönemde çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesi fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı gelişmesinde çok önemli rol oynar. Doğal olarak çocukluk çağındaki bireyler beslenme alışkanlıklarını dengeli ve sağlıklı beslenmeye yönelik isteklerle düzenleyemezler. Çocukluk çağındaki bireyler ekseriyetle tatlı, şekerleme, cips, çikolata (genel olarak abur-cubur) gıdalara yönelik isteklerde bulunurlar. Çocuğun beslenme alışkanlığını düzenleyecek ve yerleştirecek olan en önemli etken yine ebeveyn olacaktır.
Peki, çocuk, beslenmesiyle ilgili kararları vermeye ne zaman başlar? 24 ay- 5 yaş dönemi arasında tercihleri gelişir ve bunu ebeveyne ya da bakıcısına belli etmeye başlar. Bu dönem fiziksel gelişmede de kendi başına giyinme, çatal kaşık kullanma, daha hareketli olmak adına en aktif süreçtir. Bu süreci çoğunlukla evde geçiriyor ise anne baba, kardeş; okul, yuva ya da kreş gibi ebeveynin kontrolü olmayan bir yerde geçiriyor ise arkadaşlarının alışkanlıklarını benimser ve beslenme anlamında da gördüğü her detayı sahiplenir. Böylelikle besinlere karşı yönelimi, tercih etmesi ya da reddetmesi şekillenmeye başlar.
Yemeği seçme ve reddetme çocuklarda görülen en önemli beslenme sorunlarından biridir. Peki, çocukların yemeği seçme ya da reddetme sorunu nerden kaynaklanır?
Bebeklik döneminde beslenmesine özen gösterilmemesi, özellikle emzirme döneminde anneden uzak kalarak geçirilmiş bir bebeklik, yeterince anne sütü tüketmemesi ya da çok tüketmesi beslenme alışkanlığının bozulmasında ilk basamaktır.
• Emzirme döneminden sonra ek gıda almaya başlayan bebeğin karışım halinde, mamasına eklenen besinlerin tadını ayrı ayrı alamayacak şekilde beslenmesi,
• Sık sık karşılaşılan bir durum olan annenin elinde kaşıkla çocuğun peşinde dolaşması şeklinde görülen yemek yedirmek için yapılan ısrar ve baskılar,
• Çocukların bu dönemde yemek yemekten daha önemli gördükleri şeylerin olması; özellikle dış dünyayı keşfetmek, sosyal ilişkiler kurmak, kendi özgürlüğünü geliştirmek, istediklerini yaptırmaya çalışmak, çevresinde gördüğü davranış ve tutumları taklit etmek, oyun oynamak, çevreyi ve bilmediği şeyleri öğrenmek, arkadaşlarıyla yarışmak,
• Anemi, sindirim sistemi parazitleri, çiğnemesine yutmasına müsait olmayan besinler, acı ve ekşi tadın yoğun olduğu besinlerin besini yemekten vazgeçmeye ve dolaylı yollardan iştahsızlığa neden olması,
• Oyun oynadığı esnada, çizgi film izlerken ya da ilgisinin başka bir yerde olduğu anlarda yemek yemesi,
• Daha önce yediğinde kendisinde güzel izlenimler bırakmayan ya da sonradan rahatsızlık veren besinle yeniden karşılaşmak,
• Yemek masasında kendisine gösterilen ilginin dağıldığını fark etmek, ya da masa başında geçen olumsuz konuşmalar, çocuğun bu durumu silah olarak kullanması,
• Yemek seçtiğinde ya da reddettiğinde anne babanın azarlaması, sinirlenmesi,
• Önüne konulan yemeğin sunumuna özen gösterilmemiş olması, karışık lezzetlerin bir arada olması.
Çocuğun seçtiği besinlerle arasını düzeltmek için ne yapılmalıdır?
Bu noktada sorulacak ilk soru; yemek yemek tamamen çocuğun isteğine mi bırakılmalı yoksa ona hiç söz hakkı vermeden anne babanın kontrolünde mi olmalıdır?
Öncelikle yapılması gereken şey çocuğun artık kendi başına bir birey olduğu ve yemek yemenin de kendi kontrolü altında olmasını istediğini unutmamak. Ona ait bir tabak, çatal ve kaşık bulundurmak. Aile sofrasında çocuk sandalyesinde ya da rahat hareket edebileceği şekilde oturmasını sağlamak.
Yemek seçmeyi engellemeye yönelik tedbirlerimizi şöyle sıralayabiliriz:
• Emzirme döneminde ek gıda olarak verilen besinlerin karışık değil teker teker verilmesi ve çocuğun her bir besinin tadına hâkim olmasının sağlanması,
• Yine bu dönemde tadını bilmediği besinin kalmaması,
• Tadını beğenmediği besini yemesi için zorlamamak.
Eğer yemek istemez işe yemeği önünden almak ve sonraki öğüne kadar hiçbir şey vermemek yemek seçmesini engellemede önemli rol oynar. Böyle bir durumda anne baba aç kalacak endişesiyle severek tükettiği başka bir besini vermemelidir.
Alışveriş yaparken reddettiği besinle ilgili reyona gelindiğinde ondan fikir almak o anda alışverişi oyun haline getirmek, özellikle reddettiği sebze ya da meyveden 1-2 tanesini kendisinin sepete koymasına izin vermek. Süt-yoğurt grubu besinleri tüketmek istemez ise süslü renkli bir bardakla servis edin, seveceği sütlü tatlılar hazırlayın, renkli kaşıklar, pipetler kullanın.
Tavuk ya da kırmızı et ya da balığı büyük parçalar halinde tüketmeyi reddediyorsa kıyma halinde sevdiği başka bir besine ekleyerek tükettirmek, eti kıyma şekline getirip şekilli köfteler yapmak, makarna gibi sevdiği bir besin varsa makarnayı etin yanında süslemek için kullanmak ve bu sayede yedirmek.
Sebze grubu besinleri yemeyi reddeder ise evde sıklıkla sebze yemeği pişirmek ailecek sofrada sebze tüketmek, çiğ sebzeyi şekiller vererek sevdiği çizgi film karakterlerine benzeterek dilimlemek, küçük parçalar halinde, çubuk şeklinde, halkalar şeklinde servis etmek ve her ne şekilde olursa olsun tüketmemesi halinde çorbalarına makarnasına garnitür olarak eklemek.
Meyveleri kendisinin seçmesini, beğenmesini sağlamak, hoş görünümlü meyve salataları yapmak böylece tüm meyveleri tatmasını sağlamak ve yine meyveleri kullanarak evde hoşlanacağı şekilde kekler hazırlamak.
Yemediği bir besini tüketmesi karşılığında sevdiği başka bir besini ödül olarak göstermemek ve reddettiği besinleri anlayacağı dilde sağlığı için ne gibi faydaları var anlatmak.
