Solomon Bibo, Prusya’dan yeni kıta Amerika’ya ticaret amacı ile göç eden bir Yahudi’ydi. Acoma Pueblo’nun yöneticisi olması Kızılderili kabile reisliğine eşdeğer bir anlam taşımaktaydı
Fransız bilim adamı ve yazar Jacques Attali’nin 2002’de kaleme aldığı, ülkemizde ‘Yahudiler, Dünya ve Para’ başlığı ile yayınlanan kitabını karıştırıp bazı bölümlerini okurken çok ilginç bir bilgiye rastladım. Bazı bölümlerini okurken diyorum çünkü yazarın müthiş bir bilgi aktarımı yaptığı 500 küsur sayfalık kitabının okuma sürecini uzun bir zamana yaymak gerekiyor.
1800’lü yıllarda Avrupa’dan ABD’ye göç eden Yahudi aileleri konu edindiği bölümde Attali, Bibo kardeşlerden kısaca bahsetti. Kardeşlerden Solomon Bibo, Kızılderili haklarını savunan bir kişi olarak o denli güven duygusu vermişti ki Kızılderili kabilesinin reisi olarak seçilmiş, bu görevi uzun yıllar sürdürmüştü. İşte size ilk ve tek ‘Yahudi Kızılderili kabilesi reisi’ Solomon Bibo’nun kısaca yaşam öyküsü…
Solomon Bibo, 1853 yılında Prusya’nın Brakel kentinde İsak ve Blümchen Bibo’nun on bir çocuğunun altıncısı olarak dünyaya geldi. Babası kantordu. Abileri Nathan ve Simon 1866’da ABD’ye göç ettiler. Solomon ülkesini terk edip ağabeylerine katıldığında henüz 16 yaşındaydı. Bir süre İngilizce öğrenmek amacıyla New York’ta kaldı. Sonra ağabeyleri ile buluşmak üzere New Mexico’da Santa Fe’ye gitti.
Tüccar ağabeyleri Meksika-Amerika Savaşı sırasında oraya gelmiş öncü bir Yahudi ailesi olan Spiegelberg ailesinin sermayesi ile ticaret yapmaktaydılar. Bibo kardeşler Laguna, Fort Wingate, Cebolletta, Bernalilo ve Grants gibi yerlerde dükkânlar açmayı başardılar. Bildikleri Almanca, Yidiş ve İngilizcenin yanı sıra yerel Amerikan lehçelerini öğrendiler.
Yerel halkla ticaretlerinde dürüstlükleri ve hakkaniyetleri ile isim yapan Bibo kardeşler kabilelerin mallarını kendi dükkânlarında satabiliyor, yaptıkları kontratlarla ABD ordusuna destek olabiliyorlardı. Kızılderili kabileleri ile Meksika halkı arasındaki toprak kavgalarında arabuluculuk görevi yapan Bibo kardeşler aynı zamanda Anglo-Amerikanların Kızılderililere ait toprakları piyasa fiyatının altında satın alma çabalarını önlemeye çalışıyorlardı. Beyazlar Kızılderililerin topraklarına el koymaya kalktığında Kızılderilileri savundular.
1882’de Salomon Bibo, Acoma Kızılderililerin bölgesinde bir ticaret karakolu kurar. Acoma Kızılderililerin dilini de öğrenir, durumlarını inceler, beyazlar tarafından sömürülmelerine engel olur. Bibo o sırada 24 yaşındadır.
1877’de Amerikan Hükümeti tarafından Kızılderililere bırakılan bir araziyi kiralamak üzere yapılan bir sözleşme karşılığında, Kızılderililerin topraklarını ve sürülerini korumayı ve kömür madenlerini işletmeyi taahhüt eder. Bibo, Kızılderililere yılda 12 bin dolar kira ile çıkarılacak her bir ton kömür için 10 dolar ödeyecektir. Sözleşme çok başarılı bir şekilde işler.
Solomon Bibo 1889’da, Acoma kabilesinden bir kızla evlendi. Eşi Prenses Juana Valle, Acoma’nın eski kabile reisi torunuydu, Katolik olarak yetişen genç kız evlenince Yahudi dinine geçmişti. Bölgede Yahudi töreni gerçekleştirecek bir haham yoktu. Solomon Bibo de Cubero ile Johanna (Juana) Valle del Acoma, önce Acoma Pueblo’da Katolik bir papaz önünde bir Kızılderili töreni ile ardından birkaç ay sonra resmi nikâhla iki kez evlendiler. Bu evlilikle Solomon Bibo, Acoma kabilesinin bir üyesi oluyordu. Kabilede tanındığı ismiyle ‘Don Solomono’, kabile yöneticiliği görevini dört kez üst üste yaptı.
Yönetici veya kabile şefi olarak Solomon Bibo, modern bir eğitim sisteminin kurulmasına yardımcı oldu, Acoma’nın ilk öğretmenlerini denetledi, hükümetin açtığı okulun inşası tamamlanıncaya dek evinin bir bölümünün okul olarak kullanılmasına izin verdi. On bir yıl sonra, tarihteki tek Yahudi Kızılderili şefi çocuklarının dini eğitim alabilmesi için San Francisco’ya yerleşti.
San Francisco’da lüks bir bakkaliyede 1906 yılına dek aktif ortak oldu. Ticari yoğunluğu nedeniyle bir süre New Mexico ile California arasında mekik dokudu. San Francisco emlak piyasasında çok büyük miktarlarda yatırımlar yaptı.
Ekonomik kriz döneminde Bibo kardeşlerin dükkânları ve New Mexico’daki yatırımları iflas etti. Solomon Bibo’nun hisse senetleri ciddi zarar gördü, elinde sadece San Francisco’daki mülkleri kaldı. Salomon Bibo 1934’te, eşi 1941’de yaşama veda ettiler. Yakılan bedenlerinin külleri California’da Emanu-El Sinagogu Mezarlığı’na gömüldü. Dördü kız, ikisi erkek altı çocukları New Mexico’ya döndüler. Solomon Bibo ve erkek kardeşlerinin neslinden gelenler halen New Mexico’da yaşamaktalar.
