Günümüzde otuz kişiden az kalmış olan cemaatiyle Kalküta’nın bir zamanlar, Yahudi cemaatinin gelişmiş bir merkezi olduğuna inanmak herkese biraz zor geliyor.
Hayim Kan
Kalküta Yahudilerinin yükselişi ve düşüşü
“Hindistan’daki Yahudiler mi!!!”
Genelde, bu konudan bahsedildiği zaman insanların tepkisi bu şekilde oluyor. Günümüzde otuz kişiden az kalmış olan cemaatiyle Kalküta’nın bir zamanlar, Yahudi cemaatinin gelişmiş bir merkezi olduğuna inanmak herkese biraz zor geliyor. Bu kuşatılmış cemaatin en genç üyesi, 59 yaşında bir bilim kadını olan Jael Silliman, bu cemaatin hatıralarını hayatta tutmaya kararlı. Ve emekleri yeni kurulan on-line arşivlerde hayata geçti. ‘Recalling Jewish Calcutta / Yahudi Kaltüta’yı Hatırlamak’ Yahudilerin Hindistan’daki tarihini anlatan bir internet sitesi.
Kalküta Yahudileri, Hindistan’daki diğer iki büyük diaspora cemaati olan Mumbai ve Koçin Yahudilerine kıyasla, Hindistan’a daha sonra yerleşmişlerdi. Diğer şehirlere yerleşmiş olan Yahudilerin geçmişi I. Tapınağın yıkılışına kadar uzanırken, Irak ve civarında yaşayan Yahudi tüccarlar Kalküta’ya Britanya Hindistanı (Birleşik Krallığın Hindistan kolonisi) zamanı geldiler. İlk Bağdadi Yahudi Kalküta’ya 1798 yılında geldi. 19. yüzyılda nüfusu 100 bin kişi olan bu şehirde (bugünkü nüfusu 14 milyonun üstünde), Yahudilerin sayısı 3 – 4 bin kişiyi aşmamasına rağmen, Bağdadi Yahudilerin Britanya Hindistanı’nın başkentinde yaşama etkileri büyük oldu. Okullar, hastaneler ve şehrin en uzun ömürlü işletmelerini kurmaktan, Bollywood filmlerinin yıldızları olmaya kadar, Yahudilerin şehrin sosyal hayatında dahil olmadıkları bir alan yoktu.
Ancak bugüne bakarsak, Yahudi Kız Okulu’nun 40 yıldır Yahudi öğrencisi yok. ‘Nahoum ve Oğulları’ Pastanesi – Kalküta’nın en gözde tatlılarından balkabağı pastasının yaratıcısı – artık Yahudi kurucusu tarafından değil, bir Hindu arkadaşı tarafından işletiliyor. Cemaatte en son minyan toplandığı zaman ise iki sene önce, İsrail Konsolosu ve beş diğer Yahudi’nin Delhi’den Simha Tora kutlamaları için Kalküta’ya geldiği zamandı.
Kalküta cemaati, 20. yüzyılın ikinci yarısında küçülmeye başladı. Cemaatin birçok üyesi 1948’de İsrail’in kuruluşuyla birlikte İsrail’e göç etti. Göç edenlerin bazıları Siyonist duygularla, bazıları ise bir sene evvel Hindistan’ın bağımsızlığının yarattığı belirsizlik havasından dolayı göç etmeyi tercih ettiler. Cemaatin bir kısmı ise Avrupa ve Amerika’ya göç etti. Bu göçün sebebi ise, II. Dünya Savaşı yüzünden şehri dolduran yüzlerce mültecinin yarattığı rahatsızlıktı.
Kalküta’ya ilk ulaşan Yahudi göçmen olan Nawab of Awadh’ın mücevhercisi olan Shalom ben Obadiah HaCohen’in soyundan gelen Silliman, bu renkli tarihin belgelendirilmesi gerektiğini hissetti. Silliman, proje için yola çıkış sebebini şöyle özetliyor: “Cemaatin halen hayatta olanlarının çoğunluğu - ki bunların büyük bir bölümü Hindistan dışında yaşıyorlar - 80’li ve 90’lı yaşlarda. Fark ettim ki, eğer o kişilerin Yahudi Kalküta’ya ait fotoğraflarını, anılarını ve diğer materyallerini toplamazsan, Yahudi Kalküta’ya ait tarihin büyük bir bölümü yok olacaktı.”
Militan hareketler ve feminist politikalarda uzmanlaşmış bir öğretim görevlisi olan Silliman, yaklaşık 30 yıl ülkesinin dışında geçirip, zamanını fotoğraf ve belge toplamaya, sözlü tarihi kaydedip, şehrin geride kalmış Yahudilerinin video görüntülerini çekmeye adadıktan sonra, birkaç senedir zamanının büyük bir kısmını Kalküta’da geçiriyor. Araştırmasının merkezinde ise kıyafetler, yemekler ve gelenekler gibi günlük hayatın yansımaları ve diasporanın Hindistan kültüründe bıraktığı fiziksel ve kültürel izleri yer alıyor.
Kaynak: The Jewish Daily Forward
