Geride bıraktığımız yıl İspanya kökenli (Sefaradlara) Yahudilere yeniden vatandaşlık verilmesine ilişkin kanun hükmünün kabul edilmesinin ardından bu ülkede Yahudi mirasının bulunduğu yerlerin canlandırılması yönündeki çalışmalara hız verildi.
İspanya’nın merkezinde 11. yüzyıldan kalma surlarla çevrili Avila kenti. surlarının hemen bitişiğinde, bir zamanlar Yahudi mezarlığı olan çimenlik alanda mekanın önemini belirten granitten bir işaret bulunmakta.
Yerel yönetim bir manastırın önünde, bir zamanlar ortaçağa ait Yahudi mezarlığı olan bu mekanı bir anma bahçesi haline getirmek çin geçtiğimiz yıl 335 bin dolarlık bir bütçe ayırdı.
Orada yer alan bir tabelada, Kral Ferdinand ile Kraliçe İsabella’nın Katolikliği tüm ülkeye yayma siyaseti doğrultusunda Yahudilerin İspanya’dan kovulduğu 1492’den sonra mezarlıkların yıkıldığı bilgisi yer almakta.
Bu bahçedeki görseller, İspanya’nın Yahudilerini kovduktan ve varlıklarının tüm izlerini yok etmesinden beş asır sonra ülkenin her kentinde ve köşesinde sinagog kalıntıları arama, Yahudi mezarlıklarını ve mahallelerini onarma yönünde yapılan çalışmaları belgelemekte.
Avila’nın Belediye Başkanı Miguel Angel Garcia Nieto, “Orada bir zamanlar Yahudi mezarlığı bulunduğunu biliyorduk. Bu bilgiyi yeniden gün yüzüne çıkarmaya çalıştık. Dünyada yaşayan birçok insanın kökeninin Avila da dahil olmak üzere İspanya’da olduğu ve atalarının bu toprakları terk etmek zorunda bırakıldıkları gerçeğine sırtımızı dönemeyiz” demekte. Tarihçiler 1492’den öncesinde İspanya’yı terk eden Yahudilerin sayısını 200 bin olarak belirlemekte. Din değiştirmeyi kabul etmeyen bir kesim de yakılmış veya işkencelere tabii tutulmuştu.
Geride bıraktığımız yıl İspanya kökenli (Sefaradlara) Yahudilere yeniden vatandaşlık verilmesine ilişkin kanun hükmünün kabul edilmesinin ardından bu ülkede Yahudi mirasının bulunduğu yerlerin canlandırılması yönündeki çalışmalara hız verildi.
1995’te başlatılan bir girişim İspanya turizm acentesi Turespana ile işbirliği içinde ülkedeki Yahudilikle ilgili mekanların, yoğun Sefarad nüfusuna sahip Arjantin, Brezilya, Meksika ve ABD’de tanıtımı kampanyası sürdürüyor.
Geçtiğimiz yıl Google ile birlikte başlatılan sanal bir proje, İspanya’daki Yahudi yaşamını, yerleşimini, kültürünü haritalar, fotoğraflarla tanıtıyor.
Yerel yönetimler turist çekmek amacıyla eski Yahudi mahallelerinin, mezarlıklarının, sinagogların yıkıntılarını yeniden değerlendirme taşıdıkları önemi belirleyen düzenlemeler yapma tabelalar yerleştirme yönünde çalışmalarını sürdürmekteler.
Ancak halkın bu konuda bilinçlendirilmesi için fazla bir çaba harcanmadığını belirten Jerusalem Post yazarı Michael Freund, “İspanya eğitim programında engizisyon mahkemeleri, Yahudilerin avlanıp işkenceye tabii tutulmaları fazla yer almıyor, bu tarihi gerçekler okullarda pek az öğretiliyor” demekte. Avila’da, bir zamanlar bir sinagogun yer aldığı mekana inşa edilmiş 21 odalı bir otelin her bir odasına bir Yahudi düşünürün adı verildi. Avila kentinde bir zamanlar bulunan diğer iki sinagogun üzerinde günümzde konutlar yer alıyor. Orada Yahudilere ait dua evinin yer aldığı, sokağa yerleştirilmiş belli belirsiz işaretlerden anlaşılabiliyor.
Yahudilerden kalma kalıntıları yeniden canlandırma girişiminde çaba gösteren İspanyol yetkililer, amaçlarının turist çekmek olduğunun iddia edilmesine karşı çıkmaktalar. Avila Belediye Başkanı Garcia Nieto, “Kentimize ziyarete gelenlerin hangi dine mensup olduklarını sormuyoruz” demekte.
Bazı kentlerde Yahudi geçmişine ilişkin somut kalıntılar yok olsa da, o dönemlerden kalan yerel belgeler Yahudi yaşamı hakkında önemli bilgiler içeriyor.
Yahudi yaşamını canlandırma projesinin yetkililerinden birinin, “Günümüzde bazı kent veya kasabalarda Yahudilere ait kalıntı bulunmaması orada bir Yahudi geçmişi olmadığı anlamına gelmez. Oralarda tarih görünür değildir” ifadesi oldukça anlam taşıyor.
