“EINSTEIN da bir mülteciydi!”

Diplomasi Sofraları’nın dördüncüsü geçtiğimiz hafta Suriye mutfağı ile gerçekleşti. Kadir Has Üniversitesi bünyesinde bulunan Yaşam Boyu Eğitim Merkezi ile Istanbul Culinary Institute tarafından düzenlenen ve Alman Marshall Vakfı Karadeniz İşbirliği Fonu tarafından desteklenen Diplomasi Sofraları (Food for Diplomacy), Türkiye ile komşuları arasındaki ilişkileri gastronomi aracılığıyla tartışmayı ve kültürlerarası diyalogu geliştirmeyi amaçlıyor. 

Mülteci konusuna dikkat çekilen yemekte, hem Suriye mutfağının enfes yemekleri hem de sorunları masaya yatırıldı. Suriye gecesinin misafir aşçısı kendisi de mülteci olan ödüllü Şef Mohammed Nizar Bitar oldu. Dört sene önce Türkiye’ye yerleşen Bitar, zamanla Suriye yemekleri pişiren bir lokanta zinciri kurdu ve ülkelerinden kaçmak zorunda kalan Suriyeliler arasında ender bulunan bir başarı öyküsüne imza attı. “Vatanım artık Türkiye” diyen Bitar, iki kültür arasındaki benzerliklerden bahsederek aslında pişirdiği yemeklerin Osmanlı mutfağına ait olduğunu söylüyor. Menüde bulunan börek, içli köfte, ıspanak yemeği ve Şam tatlısı da Bitar’ı doğrular nitelikte, ağız tadımıza çok yakın yemekler.

Gecenin ana konuşmacısı mülteci konusunda uzman, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nde uzun yıllar çalışmış, İltica ve Göç Araştırma Merkezi Başkanı Metin Çorabatır idi. Toplantı sonrası sorularımı cevaplama nezaketinde bulunan Çorabatır, mülteci konusunu Şalom için değerlendirdi.

Günümüzde Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin durumu nedir? Bir bölümünün Türkiye’de kalıcı olacağını düşünürsek önemli bir entegrasyon sorunu da var…

Türkiye’de iki milyona yakın Suriyeli var ve ülkelerinde onları mülteci yapan koşullar henüz ortadan kalkmadı. Geri dönüş kararları birden fazla faktöre bağlı. Önce güvenlik; ‘beni ülkemden, evimden atan sebepler ortadan kalkmalı,’ diye düşünür. Öte yandan bu süre uzarsa ev sahibi ülkenin ona sunduğu geleceğe bakar. Bu dört sene içinde bu geceki aşçı gibi başarılı bir entegrasyon yapmış olabilir. O durumda dönmez ya da iki taraflı bir hayat kurmaya çalışır. Ama çoğu, hele Türkiye’de böyle bir entegrasyon tecrübesi ve niyeti yokken dönmek isteyecektir. Türkiye onları hâlâ geçici olarak görüyor. Türkiye politikasını değiştirmediği, 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin coğrafi kısıtlama maddesini kaldırmadığı sürece, Suriye’de tehlike ve risk ortadan kalktığı zaman Türkiye geri dönüş için üstü kapalı da olsa zorlayacaktır. Şu an Türkiye’nin bu yönde politika değiştirme ihtimali pek yüksek değil. Bu durumda Suriye’de ilk koşul meydana geldiğinde birçoğu yeni bir hayata kendi ülkelerinde başlamak isteyecektir.

Mülteciler konusu hep olumsuz algılanıyor, oysa konuşmanızda da belirttiğiniz gibi sadece valizlerini değil kültürlerini de beraberlerinde getiriyorlar…

Bir ülke karışıp çok sayıda insan sizin ülkenize kaçmak zorunda kalınca insanlarda hem kendi güvenlikleri açısından hem de iş, sosyal, ekonomik, kültürel güvenlikleri açısından endişeler doğabiliyor. Bu doğal reaksiyonları azaltacak hükümet çabaları gerekli; bu insanların neden geldiğini, mecbur kaldıklarını anlamak lazım. Bir anda kaçtıkları için düzenleri bozuluyor ve geldikleri anda yardıma muhtaç oluyorlar. Ev sahibi ülkede iyi bir entegrasyon, yani onları kucaklayan sıcak bir ortam olması halinde onlar da kendi hayatlarını kuracak ve her şeyden önce ekonomiye bir yük olmaktan çıkıp kendileri ekonomiye artı değer katacaklar. En güzel örneği de Einstein; unutmayın ki Einstein da bir mülteciydi. Madeleine Albright, Polonyalı bir mülteciydi ABD eski dışişleri bakanı oldu. Türkiye’de ise iş adamı Şarık Tara Balkanlardan gelen mülteci akımının bir çocuğu. Suriye’den doktorlar, hemşireler, pilotlar, mühendisler, gazeteciler, her meslekten insan geldi. Onlar iş bulabildiklerinde Türkiye’ye katkıda bulunabilirler. Ayrıca kültürel etkileşim oluyor. Arapça Türkiye’de çok yayılacaktır Suriyelilerle birlikte. Böylece Arapça konuşan ülkelerle Türkiye’nin kültürel ilişkileri de gelişecektir. Suriye gibi bir ülke ilelebet böyle savaşmayacak. Bu kişiler ülkelerine geri döndüklerinde ev sahibi ülkenin kültüründen de çok şey alacak. Böylece kültürel köprüler oluşacak, ticaret olacak, yeni akrabalıklar başlayacak. Göçler insanlık tarihinde medeniyetleri geliştiren önemli bir olgudur.