Edirne Sinagogu’nun açılışı sihirli bir andı. Yüreklerde bıraktığı izler, izlenimler harikaydı.
Rav Mendy Chitrik
Edirne’de bulunmaktan, tüm cemaatimizle birlikte orada olmaktan, Sefer Tora’yı yeniden inşa edilmiş bu sinagoga getirmekten dolayı büyük gurur duydum.
Oradaki atmosferi solumak, heyecanı, coşkuyu paylaşmak… Neticede bulunduğumuz şehir Edirne’ydi. Edirne’nin tarihi ile ilgili iki farklı hikaye vardır: Bunlardan birine göre Edirne, Adrianopolis’in yeniden kurduğu ve Yahudilerin büyük savcısı Hadrian’ın adını verdiği Hadrian. Hadrian, Judea’daki büyük ayaklanma sonrasında Bar Kohva ve Yahudi ordusunu bozguna uğratmış ve milyonlarca Yahudi’nin ölümüne sebep olmuştu. Diğeri ise günümüze dek gelen belgelere göre Yahudilere 1.600 sene boyunca yuva olmuş, Yahudiler tarafından Edirni olarak anılan Edirne.
Edirne Yahudi alimlerinin de şehriydi. Behmoras ve Behmorar (İbranice’de eş anlamı “Onurlu Rav’ların Oğulları”) ailelerinin da aynı soydan geldiği köklü Geron ve Mordehay ailelerinin yaşadığı,İsrail’in kuzeyindeki Galilee dağlarının tepelerindeki Tsfat’ın tanınmış Hahambaşısı Rav Moshe Alsheh’in doğduğu yerdi Edirne…
Ancak, şüphesizdir ki, Edirne’yi Yahudilerin hafızalarına silinmemek üzere kazıyan bir kişi vardır ki bu kişi hâlâ tüm Yahudileri Edirne’den eğitmeye, onlara kılavuzluk etmeye devam eden Maran Rav’ı Yosef Karo’dur. Rav Yosef Karo, Bet Yosef ve Shulhan Aruh kitaplarının ünlü yazarıdır. Rav Yosef Karo İspanya’da doğmuş ve sonra Portekiz’e sürgüne gönderilmiştir. Rav, yedi yaşına kadar ailesi ile Lizbon’da yaşamış, ailesi tekrar sürgüne gönderildiğinde babası Efraim ve ailesiyle İstanbul’a gelmeyi başarmıştır. Rav Yosef Karo babası öldüğünde Edirne’nin ünlü Talmud okullarında ve yeşivasında öğrenim görmek için Edirne’ye taşınmıştı. Rav Yosef’i Sefarad ve dünya Yahudiliğinin feneri yapan da Edirne’de edindiği zengin bilgilerdi. Rav Yosef, Edirne’de zamanın ünlü ravlarından Rav İsak Sabah’ın kızı ile evlendi. Rav Yosef Karo, ‘Bet Yosef’ isimli ilk yeşiva’sını Edirne’de açtı. Burada ileride Osmanlı İmparatorluğu’nda Sefarad Yahudiliğinin en önemli kişilikleri olacak olan öğrencilerine eğitim verdi. Edirne’de ayrıca ilk kitabı Kesef Mishne’yi de yazdı. Kesef Mishne, Rav Moshe Ban Maymon’un (Maimonides) Mişne Tora’sının bir tefsiriydi. Ayrıca, yine Edirne’de en önemli kitabı Bet Yosef’i yazmaya başladı. Bet Yosef, tek bir yapıt içinde Yahudi hukukuyla ilgili tüm farklı görüşleri biraraya topluyordu.
Rav Yosef 1536’da İsrail topraklarına göç etti. Burada Tsfat’ın en saygın hahambaşısı oldu ve Bet Yosef kitabını tamamladı. Ayrıca Bet Yosef’in özeti olan Shulhan Aruh’u -Yahudi Hukuku’nun Kodu- da yazdı. Bu kitap Rav Yosef’i hem zamanının, hem de geleceğin en ünlü hahamlarından biri yaptı. Shulhan Aruh günümüze dek güncelliğini koruyan, Yahudilerin dini yaşamıyla ilgili Yahudi Hukuku’nu her açıdan irdeleyen belirleyici bir kitap. Hâlâ günümüzde bile, bir Yahudi din adamının haham ünvanını alması ve Yahudi hukukunu öğretmek için yetkilendirilmesi için Bet Yosef ve Shulhan Aruh’un birçok bölümünü çalışması ve ezberlemesi gerekiyor.
Rav Yosef Karo 1575 senesinde, 87 yaşında Tsfat’ta hayata gözlerini yumdu. Ancak Edirne’de yaymaya ve basmaya başladığı öğretileri hala tüm Yahudi dünyasını aydınlatmaya ve rehberlik yapmaya devam ediyor. Başka nedenler de olsa da, Edirne’ye yaptığım bu kutsal yolculuğu işte bu benim için hem kişisel bağlamda hem de daha derin bir düzeyde önemli ve anlamlı kılıyor. Bu sinagogu böylesine büyülü yapan yalnızca inşaatında kullanılan tuğlalar ve taşlar, güzel resimler ve işlemeler değil, Edirne’nin geçmişle aramızda önemli bir bağ teşkil etmesi ve gelecekle de bir bağlantı kurması. Bu sinagog yalnızca bir anıt değil aynı zamanda ebediyetin, Yahudi ilminin ve Yahudi insanlarının ölümsüzlüğünün de yaşayan bir simgesi.
