İlahi özümüze, Tanrı’ya dönüş Yom Kipur

Yom Kipur orucu, bu yıl 22 Eylül Salı akşamüstü başlıyor.

Yom Kipur’un esas amacı, insanların kendilerini ruhsal olarak geliştirmeleri, Tanrı’ya yakınlaşmaları ve bu şekilde tüm dünyanın gelişip Tanrı’ya yaklaşmasına, cennetin dünyaya inmesine katkıda bulunmaktır.

BUGÜN YOM KİPUR

• Bugün, yargı günü Roş Aşana’da verilmiş olan kararlar mühürlenir.

• Bugün, Tanrı’ya karşı olan günahlarımızı itiraf eder ve bunların affedilmesi için yalvarırız. Bunu da, üç bin yıldan daha uzun zaman önce Moşe Peygamber'in, Yahudilerin altın buzağı günahından affedilmelerini sağladığında göklerden indirdiği yoğun affedicilik enerjisine güvenerek yaparız.

• Bugün, on günlük Teşuva döneminin sonu ve kendi ilahi derin özümüze, bunun doğal sonucu olarak da Tanrı’ya dönmemiz için en mükemmel fırsattır.

• Bugün, Moşe ikinci On Emir tabletleri ile Sina Dağından iner. Tanrı, Yahudilerin affedildiklerinin müjdesi olan bugünün, her yıl Tora’nın ikinci kez veriliş günü olarak sayılmasına, insanların Tanrı ile ilişkilerindeki açıkları kapama fırsatı bulacakları eşsiz bir gün olmasına karar verir.

• Bugün, bir Yahudi’nin hayatının en önemli günüdür. Bu gün, insan hayatındaki değişimin her şekli mümkündür. Bunu da tarihteki ilk Yom Kipur’dan, umudun doğmasını sağlayan o kutsal günden beri kalbimizin derinliklerinde hisseder ve biliriz. (Moşe’nin ikinci On Emir tabletleriyle indiği gün.)

ADIM ADIM YOM KİPUR

5776-2015

Kapara: Yom Kipur’dan önceki günlerde Kapara yapma âdeti vardır. Geleneksel olarak canlı bir tavuğun ya da bir miktar paranın insanın başının üstünde döndürülüp,  kapara duası edilerek kefaret olarak ilan edilmesidir. Kapara, Matan Baseter gibi ilgili kurumlardan telefonla da yapılabilmekte, ismi verilen kişiler için Kapara duası okunmaktadır.

Tsedaka: Tanrı’nın bize dağıtmamız için verdiklerini, adil bir şekilde ihtiyaçlılara ulaştırmak, bizim görevimizdir. Tsedaka vermek hem görevimizdir, hem bunu samimiyetle yapmak övgüye değer bir davranıştır. Ayrıca hakkımızda verilebilecek sert hükümleri iptal etme, hatta ölümden kurtarma gücüne sahiptir. “Tsedaka tatsil min  amavet”.

Teşuva: Pişmanlık diye tercüme edilen Teşuva,  aslında kendi özüne, Tanrı’ya dönüş anlamını taşır. Bunun için önce, hatalı davranışlara son verilir. Daha sonra bu olumsuz davranışlar için dürüstçe ve samimiyetle pişmanlık duyulur. Bundan sonraki adımda Tanrı’ya, sözlü olarak hatalar itiraf edilir. En son olarak da gelecekte bu olumsuz davranışları tekrar etmemeye dürüstçe niyet edilir. Bunlar sadece kul ile Tanrı arasındaki hatalı davranışlar için geçerlidir. İnsanlar arasındaki yanlış davranışlar için ilgili kişilerden özür dilemek gerekir.

Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme: Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme âdeti vardır. Ayrıca tsadiklerin mezarlarını ziyaret etme ve dua etme âdeti de vardır.

Dua etmek için tsadiklerin mezarını ziyaret eden kişilerin duaları bu tsadiklere değil, her zaman Tanrı’ya yönelik olmalıdır. Tanrı’dan, kendilerine, bu tsadiklerin liyakati hatırına merhamet bağışlaması için dua etmelidirler.

EREV YOM KİPUR-9 TİŞRİ

BU YIL 22 EYLÜL SALI

Selihot: Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır.

*Yemek mitsvası: Kipur’dan önceki gün ziyafet gibi yemek ve içmek kuralı vardır. Bunları bu kurala uyma niyetiyle yapan kişi, bu günde de oruç tutmuş gibi kabul edilir.

Mikve: Yom Kipur’dan önceki gün ‘mikve’ye (Dini kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma havuzu) girme âdeti vardır. Bunun sebebi, yılın en kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni doğmuş bir insan olarak çıkmaktır. Aynen teşuva yaptıktan sonra yeni bir insan olarak hayatımıza devam etme niyetinde olmamız gibi.

Seuda Hamafseket: Akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’, özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir.

Yom Kipur onuruna mumların yakılması: Güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetzivanu Leadlik ner şel Yom  Hakipurim-Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve  Yom Kipur mumlarını yakma mitsvasını veren, Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”

Mumlar yakılmadan yemek ve sonrasında çay kahve vb bitmiş olmalıdır.

Çocukların kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, artık günün kutsallığı başladığı ve merhamet ve bağışlayıcılık kapıları açıldığı için, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerine koyarak onları kutsaması ve çocuklarının başarısı için dua etme âdeti vardır. (Duaların tam metni ve Türkçe açıklamaları-KİPUR s.46- Gözlem yayınları-www.gozlemkitap.com)

Yom Kipur yasakları: Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak eşler arası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer kullanılabilir).

Arvit: Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, bu akşam takılır.

Tallet mitsvası sadece gündüz uygulandığı için, güneş battıktan sonra sinagoga gelen bir kişi, tallet berahasını söylemez.

Kal Nidre: Arvit duasının en benzersiz özelliği, Kal Nidre-‘Bütün Vaadlerim’ duasıdır. Bu dua ile vaat ettiğimiz ve sene içinde gerçekleştiremediğimiz bütün sözlerin iptalini dileriz. Bu sözler, sadece insanın Tanrı’ya karşı verdiği sözler için geçerlidir. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir. Ehal’deki tüm Sefer Tora’lar çıkarılır, Şeeheyanu berahası söylenir.

Burada, Türk Hükümeti’nin, Türk Cumhurbaşkanı’nın kutsanması, korunması, kötülüklerden sakınması, onlara yardım etmesi, onları yüceltmesi ve onları çok yüksek mevkilere getirmesi, onları tüm beladan ve acıdan sakınması için Yüce Tanrı’ya dua edilir. (Kipur s.70-Gözlem Yayınları-www.gozlemkitap.com )

Şema: Akşam duasının başka bir özelliği de, sene içinde her sabah ve akşam söylenen Şema duasında her zaman içimizden söylediğimiz “Baruh şem kevod malhuto leolam vaed” kısmının ilk kez şimdi yüksek sesle söyleniyor olmasıdır. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısım yüksek sesle söylenir.

 Bir yoruma göre bunun sebebi, Yom Kipur’daki fiziksel kısıtlamalar sayesinde, bizlerin de birer melek konumunda olmamızdır.

YOM KİPUR-10 TİŞRİ  BU YIL 23 EYLÜL ÇARŞAMBA

Netila: Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan Netila-El yıkama duasında, sadece parmakların ilk ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz, ağız çalkalanmaz.

Birkot Aşahar: Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme yasağı olduğu için, Birkot Aşahar-Sabah Duaları’ndaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. Elo-enu meleh Aolam şeasa li kol Tsorki-Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı, bütün ihtiyaçlarımı karşılayan”.

Sinagog: Bu gün, deri ayakkabı giyilmez. Bir yandan saflığı, arınmayı, melekleri, bir yandan da kefeni simgeleyen beyazlar giyilerek sinagoga gidilir ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilir. 

Viduy-Al Het: Gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy ve Al Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep ‘çoğul’ olarak yapılır. “Yalan söyledik, ihanet ettik, vb”. Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.

Minha-Yona’nın Kitabı: Öğleden sonra Minha  duasında,Tanrı’dan kaçılamayacağı,ve Teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın kitabı okunur.

Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.

Neila’dan sonra çalınan Şofar (bu yıl saat 19.30) ve coşkuyla hep birlikte söylenen ‘Şema İsrael Ad.Elo-enu Ad.Ehad- Dinle İsrail, Ad.Tanrı’mızdır, Ad.Tek’tir’’ sözleri ile duanın sonuna gelinir.

Oruç, şofardan sonra değil, Arvit duasından sonra yapılan Avdala’dan sonra açılır.

Birkat Alevana: İstanbul Sefarad gibi başka bazı cemaatlerin geleneklerine göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana-Ay Duası” okunur.

Suka: Yom Kipur çıkışı, vakit geçirmeden, dört gün sonraki Sukot Bayramı için Suka yapma hazırlıklarına başlanır. Böylece hiç ara vermeden, bir mitsvadan diğer bir mitsvaya geçilmiş olunur.