1 9. yüzyıl sonlarında Paşabahçe ve Beykoz’da, yazlık için gelenler dışında devamlı ikamet eden bir cemaat mevcuttu. Sinagogu, okulu ve Talmud Tora’sı ile Beykoz küçük bir Yahudi yerleşim merkeziydi. Modiano Cam Fabrikasının kapanmasını izleyen yıllarda, yörede ikamet eden Yahudi aileler de zamanla kentin başka mahallelerine göç etmeye başladılar. 1957’de yılında yalnızca 14 Yahudi ailenin yaşadığı Beykoz sahil köyü alanında bugün ikamet eden Yahudi bilinmemekte.
Beykoz Yahudilerinin önde gelen simalarından biri, derin laik ve dini kültüre sahip, resmi makamların takdirini kazanmış bir Türk milliyetçisi olan Avram Galipapa idi. Baharatçı Yokuşu başındaki ahşap evinin üst katı sinagog olarak kullanılmaktaydı. 1890 yılından beri hizmette olduğu ifade edilen Kal Kadoş Beykos olarak anılan ibadethane, Galipapa’nın vefatından sonra, Beykoz Çayırı Caddesi üzerinde Dalyancı Hüseyin’e ait binanın üst katına taşınmış, kat aynı zamanda hem okul hem de öğretmen lojmanı olarak kullanılmaya başlanmıştı. Okulda Türkçe, İbranice ve Yahudi İspanyolcasının yanı sıra Fransızca da öğretilmekteydi.
1940 yıllarında fiilen hizmette olan sinagog,, İkinci Dünya Savaşı yıllarında yazlıkçıların gitgide azalması ve 1947-49 yıllarında yaşanan göçler sonucu Yahudi nüfusu iyice azalınca, Yeniköy Sinagogu ile birleştirme kararı alınarak ibadethanedeki eşyalar oraya taşınmıştı.
Modiano cam fabrikası
19. yüzyılın sonlarında bölgenin en önemli yatırımı, Mişon Levin’in, 2 Eylül 1884 tarihli iradeyle imtiyaz alarak Paşabahçe’de kurduğu cam eşya ve şişe fabrikası idi. 1892’de İtalyan kökenli Yahudi Saül Daniel Modiano ailesine satılan tesis Fabbrica Vetramini di Constantinople adını taşımakta, halk arasında Modiano Cam Fabrikası olarak anılmaktaydı. Deniz kenarında kurulan işletmede 1906 yılında 4 cam fırını ve 80 üretim tezgâhı bulunmakta, 600 kadar işçi çalışmaktaydı.
Paşabahçe yöresinin kalkınmasına ve gelişmesine geniş katkıda bulunan fabrika 1922 yılında kapandı.
Kaynak: Naim A. Güleryüz, Dünden Bugüne Türkiye’de Yahudi Yerleşim Merkezleri (Baskıda)
