B eşiktaş Belediyesinin 6 – 25 Mayıs 2016 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Uluslararası Bahçe ve Çiçek Festivali’nde öngörülen sergi alanları kapsamında eski Ortaköy Yahudi Yetimhanesi (El Orfelinato) binası da yer aldı. Binanın iki katında ve bahçesinde yedi ayrı tematik etkinlik düzenlendi.
Binanın geçmişini bir anımsayalım.
Balkan ve Çanakkale Savaşlarında ve diğer cephelerde şehit düşen birçok Yahudi babanın yetim veya öksüz kalan çocuklarına bir yuva tesisi ve eğitimi amacıyla Raşel Naar tarafından başlanan girişim gittikçe gelişir. Birinci Dünya Savaşı sona ererken yetim sayısı 1200 civarındadır. Bolşevik İhtilalından Türkiye’ye sığınanların çocuklarıyla beraber sayı daha da artınca, Hahambaşılık konuya eğilerek özel bir komisyon kurar.
Ortaköy Palanga Sokak'ta satın alınan bir binanın teslim alınması ve düzenlenmesi ancak 1919 yılında tamamlanabilir. Ne var ki, 21 Temmuz 1924 günü çıkan bir yangında, çocuklar o sırada bahçede olduklarından kurtarılır ise de, alevler taş üstünde taş bırakmaz.
Aynı yıl, 22 Temmuz 1924’te İstanbul Musevi İtamhanesi Cemiyeti kurulur. Bu cemiyet ileriki yıllarda Öksüzleri Koruma Cemiyeti, daha sonra Yetimleri Koruma ve Barındırma Derneği olarak isim değiştirmiştir.
1925 yılında eski binaya yakın bir yerde yeni bir bina satın alınarak amaca uygun olarak düzenlenir. 1926 yılında da, bizzat Atatürk’ün imzasını taşıyan bir Bakanlar Kurulu Kararı ile “eytamhane olarak genişletilmesi maksadıyla konak bahçesinde ek inşaat yapılmasına” izin verilir.
1 Haziran 1928 tarihinde hizmete giren (ve 2016 festival etkinliklerinin yer aldığı) bina 17 Temmuz 1946 günü yeni bir yangına sahne olur. Can kaybı olmazsa da binanın bir kanadı tamamen yanıp kül olunca çocuklar zarar görmeyen kanadına yerleştirilir.
1970’li yıllarda çok az sayıda kalan çocuklar önce metruk İkinci Karma Okulu’nun alt katına (halen Barınyurt binası), daha sonra da aileler yanına yerleştirilerek bina 1972 de kiralanır. 2000’li yıllarda kültür merkezine dönüştürülmesi projesi gerçekleşemeyince de 2005 yılında bir eğitim kurumuna satılır.
Kaynak: Naim A. Güleryüz, Ortaköy Yetimhanesi (Şalom Temmuz 2008) ve Dünden Bugüne Türkiye’de Yahudi Yerleşim Merkezleri (Baskıda)
