İnsanlığın karanlık zamanlarında büyük fedakârlıklar yaparak hayatlarını riske atan kurtarıcılar için İsrail’de bir anıt oluşturuluyor. Anıtta Yad Vaşem’de adı geçmeyen bazı Holokost kurtarıcılarının da anısı yaşatılacak.
Derleyen: Estel Anahmias
İnsanlığın karanlık zamanlarında büyük fedakârlıklar yaparak hayatlarını riske atan kurtarıcılar için İsrail’de bir anıt oluşturuluyor. Yahudiler ve Araplar tarafından ortak kurulan tek kasaba olan Neve Şalom’da yer alan anıtta Yad Vaşem’de adı geçmeyen bazı Holokost kurtarıcılarının da anısı yaşatılacak.
“Yahudi hayatları kurtaran Çerkezlerin anısına” diyor bir zeytin ağacının üzerindeki eğreti tabela. Bu cümle, şimdilik büyük planın gerçekleşeceğine dair görünürdeki tek işaret.
İsrail’in merkezindeki bu zeytin ağacı ve daha onlarca benzerinin oluşturduğu ağaçlık alan yakında bir ormandan çok daha fazlasını ifade edecek. Ayalon Vadisinin karşısında uzanan bu orman, savaş ve soykırım gibi karanlık zamanlarda üstün özveri sergileyerek başkalarının hayatlarını kurtarmak için kendi hayatını feda etmiş bireyler için bir anıt haline getirilecek. Holokost sırasında 32 Yahudi çocuğun hayatını kurtaran Çerkez kasabasını onurlandırmak için asılmış tabela, yapılması planlanan anıtlardan yalnızca ilki.
Önümüzdeki birkaç sene içerisinde bu ormanın İsrail’in resmi kurumları tarafından tanınmayan bütün hayat kurtarıcıları için çeşitli abidelere ev sahipliği yapması planlanıyor. Bu geniş alan, 1. Dünya Savaşı’nda Ermenilerin hayatını kurtaran Türklerden, Holokost sırasında çingenelerin yaşamasını sağlayan Yahudilere; 1929 Hebron ayaklanmalarında Yahudilere sahip çıkan Filistinlilerden, aynı sene Filistinleri Kudüs’teki ayaklanmalardan kurtaran Yahudilere kadar her din, ırk, etnik kökenden kurtarıcıyı hatırlayan anıtlar bulunduracak. Anısı yaşatılacak bu kurtarıcıların ortak noktası hiçbirinin İsrail’in resmi kurumları tarafından tanınmıyor olması.
Kudüs ve Tel Aviv arasında yer alan Neve Şalom kasabası ormana ev sahipliği yapıyor. Neve Şalom, İsrail’de Araplar ve Yahudiler tarafından ortak kurulmuş tek kasaba. İki dinin birlikte huzur içinde var olabileceğinin en güzel kanıtı olan, dört bir yanını sarmış vahşetten soyutlanmış bu kasaba, bu anıt için ideal bir konum.
Kasaba sakinlerinden Yair Auron, ‘Dürüstler Bahçesi’nin fikir mucidi. “Bir başkasının hayatını kurtarmak için kendi hayatını riske atan insan, kim olursa olsun, takdire şayan bir kişidir. Bir başkası için ölmeyi göze almak en saygın harekettir ve bu davranışı sergileyenler onurlandırmayı hak ederler” diyor Auron. Auron’a projeyi hayata geçirirken Neve Şalom’un yakında açılacak Barış Müzesi direktörü Dyana Rizek eşlik ediyor.
İsrail’in Holokost müzesi Yad Vaşem’de, ‘uluslararası dürüstlere’ adanmış kapsamlı bir bölüm bulunuyor. Yad Vaşem, Holokost sırasında Yahudilerin hayatını kurtarmak adına karşılık beklemeksizin kendi hayatını riske atmış Yahudi olmayan bireyleri “Uluslararası Dürüst” olarak nitelendiriyor. Ancak Yad Vaşem, bu sıfat için yapılan birçok başvuruyu reddediyor. Bunun için de yetersiz kanıt ve kriterlere uygunsuzluk sebeplerini öne sürüyor.
Bu noktada devreye ‘Dürüstler Bahçesi’ ile Yair Auron giriyor. Soykırım biliminde bir akademisyen olan Auron, öksüz Yahudi çocukları evlerine alan 32 Müslüman Çerkez aile dâhil Yad Vaşem’in tanımadığı çok sayıda kurtarıcının onurlandırılmıyor olmasını kabul etmiyor. Buna tepki olarak Yad Vaşem tarafından tanınmayan tüm soykırım ve savaş kurtarıcılarının anılacağı ‘Dürüstler Bahçesi’ projesini ortaya atmış.
Proje yerel imar yetkililerinin onayını almış bulunuyor. ‘Dürüstler Bahçesi’nin temelleri atılmaya başlandı. Misyonu ve yeri ile karşılıklı hoşgörünün tüm dünya için ilham verici bir örneği olan anıt, İsrail ve dünya için önemli bir abide olacak.
