Dünyanın başkenti Kudüs, üç semavi dinin kutsal merkezi… Uğruna nice savaşlar yapılan, ordular lağvedilen, ordular kurulan ve bugünkü İsrail’in başkentliğini yapan büyülü yer. Gerek Yahudiler, gerek Hıristiyanlar ve gerek Müslümanlar için İsrail’de söylenen ismiyle Yeruşalayim’in ayrı bir anlamı bulunur. Kudüs’ün tarihsel açıdan en önemli noktalarından biri Türkçeye yanlış çevrilen Ağlama Duvarı olarak anılan, ama aslında Batı Duvarı olarak tarihi literatürde yer bulan İbranice Kotel olarak bilinen tarihi yapıdır. Kotel, bütün Yahudiler için dünyadaki en kutsal noktalardan biridir. Erkekler ve kadınlar Kotel önünde ayrı bölmelerde dua ederler. Avlunun sol tarafı erkeklere, sağ tarafı ise kadınlara ayrılmış ve araya bir paravan yerleştirilmiştir. Yahudiler için kutsal sayılan Şabat günlerinde Yahudi inancına göre Kotel’e gelen turistlerin fotoğraf çekmesi, uygunsuz kıyafetlerle dolaşması hoş karşılanmamaktadır. Kitleler halinde şehrin merkezinden insanlar büyük bir coşku içerisinde buraya gelir ve haftanın altıncı gününden yedinci gününe girerken yaratıcıya şükranlarını sunmaya başlarlar.
Batı Duvarı’nın bulunduğu nokta ayrıca bugünkü Arap-İsrail çatışmasının da merkezinde yer almaktadır. Duvarın hemen üzerindeki Harem-ül Şerif de Müslümanlar için kutsal bir yerdir. Ancak bu noktaya Yahudilerin girmesi yasaktır. Kotel’in erkeklerin dua ettiği bölümünün hemen altında The Western Wall Heritage Founding’in düzenlediği ‘Tünel Turları’ yapılmaktadır. Yapılan bu turlar bir nevi Yahudiliğin başlangıcına, dinin kültürel değerlerine ve tarihsel dizge içerisindeki gelişimine yapılan bir yolculuktur. Tura başlamadan önce katılımcıların güvenlik nedeniyle tur tarihinden birkaç gün önce kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Online olarak satın alınan biletler tur başlangıç zamanında yetkililere verilir ve böylece İngilizce, Rusça, Fransızca, İspanyolca ve doğal olarak İbranice dillerini kusursuz konuşan gönüllü rehberler aracılığıyla tarihi ziyafet başlar.
Tünel turunda ilk nokta Süleyman döneminde yapılan tapınağın tarihi konusunda maket modeller üzerinde verilen kısa bir bilgiyle başlar. Yahudi tarihinde önemli bir yere sahip olan tapınağın yapımı, kullanılan malzemeler ve o dönemki medeniyet hakkında çok kısa bilgiler bu aşamada verilir. Bu noktadan sonra duvar yeryüzü seviyesinin altına inilmeye başlanır. Tünellerden içeriye doğru ilerlendiğinde insanın beş bin yıldan fazla dünya medeniyet tarihini şekillendiren bir kültürün üzerinde yürümek tarif edilemez bir duygudur. Tünellerde ilerledikçe Yahudiler için önemli olan bazı kavramların nasıl ortaya çıktığı konusunda bilgi verilir. Örneğin Bar Mitsva olayının nasıl başladığı, Yahudi geleneklerinde ‘yıkanma’nın nasıl bir ritüel olduğu bu turda anlatılır.
Tünelde atılan her adım, tarihin derinliğinde yüzyıl kadar geriye götürür. Bu noktada tünelin yapılmasına maddi destek sağlayan Yahudiler için ayrılmış özel bir locaya gelinir. Bu özel yere girildiğinde erkeklerin Kotel’in önünde dua ettiği kısımdan sol tarafa doğru açılan holü görme şansı yakalanır. Bu noktadan bakıldığında kutsal tapınağın en alt seviyesinden yaklaşık 25 metre kadar yukarıda kalınır. Daha sonra tünel gezisinin en can alıcı noktası başlar. Tünel yapımı esnasında açılan ve devasa çelik sütunlarla desteklenen galeriler bölümüdür burası. Açılan bu galeriler duvarın hemen arkasında bulunan Harem-ül Şerif’in tam altına gelen noktada yer almaktadır. Bölgede yaşayan Müslümanların iddiasına göre açılan bu galeriler Harem-ül Şerif’in yıkılması için yapılmış ve ‘belirli bir siyasi amaca hizmet eden’ yapılardır. Ancak tünel tarihine bakıldığında bu galerilerin günümüzden 15 yıl önce açıldığı da göz önünde bulundurulursa, iddia edilen bir yıkılmanın çoktan gerçekleşebilecek olduğu fark edilir.
Kutsallar Kutsalı
Galeriler içerisinde ilerlerken gelinen nokta, Kotel’in batı duvarının hemen arkasındaki noktadır. Bir benzetme yapacak olursak günümüzden sekiz bin yıl önce döşenmiş taşların arkasında 21. yüzyılın en büyük dua şöleni yaşanmaktadır. Burası dilekleri, yaratıcıya ulaştırmanın en güzel yolu olarak görülür. Kâğıtlara yazılan dilekler gün batımında görevliler tarafından toplanmamaktadır. Bu noktadan itibaren Batı Duvarı’na paralel bir şekilde yerin altından yürümeye başlanır. Bu esnada Roma döneminde tapınak için inşa edilmiş yapılar görülür. Yürüyüşün sonunda Yahudiler için ‘Kutsalların Kutsalı’ olarak tabir edilen bir odaya gelinir. Odada sürekli olarak dua eden ve dini kurallara göre giyinmiş kadınlar vardır. Bu platformun ardından değişik dönemlerde yapılan sarnıçlar ve yazıtlar karşımıza çıkar. Gezinin son durağında Kutsal Tapınak’ın yapımını anlatan küçük bir animasyon, rehberler tarafından izletilir ve ardından aynı rota takip edilerek çıkışa doğru gelinir.
Eğer buralara uğrarsanız tarihi dokusu ve insanlık medeniyetinde sahip olduğu konumla sizi etkileyen bu şehirde tünelleri görmek için en az iki saatinizi mutlaka ayırın. Daha detaylı bilgi için: http://english.thekotel.org/western_wall_sites/western_wall_tunnels/about/
