Başlığı gördüğünüzde, gülümsediğinizi tahmin ediyorum.
“Konu kalmamış gibi, şimdi de tarih boyunca insanın en yakın dostu sevimli köpeklerden bahsedecek” diye düşünüyorsunuzdur…
Aslında tamamen başka bir konuya değineceğim.
‘Kelp’, son değerlendirmelere göre, en az 5 milyon yıldır okyanus kıyılarında tabii olarak yetişen bir ‘yosun’ türüdür.
Ama nereden geldi bu konu?
Müsaade ederseniz geçen cumartesiden başlayım:
Şimdiye kadar hiç seyretmediğim DW kanalını açtım ve İngilizce olarak çok enteresan bir program izledim. Afrika ağırlıklıydı ve gerek şahısların gerek şirketlerin yaratıcı buluşları hakkındaydı.
Afrika’da gerçekleştirilen ekolojiye faydalı çeşitli ferdi teşebbüsleri anlattıktan sonra İskoçya’da kurulan deniz yosunu çiftlikleri gösterildi.
‘Deniz yosunları’ sözleri denizlerden uzak oturanlar için neredeyse soyut bir kavram olabilir, ama bizim gibi hep sahil şehirlerinde yaşamış biri için sonsuz anılar akla getirir. Benim için sihirli bir söz gibiydi.
Yosunların bir yaz, Büyükada’daki bir arkadaşıma nasıl bir baş belası olduğunu hiç unutmam. Bahçesi denize kadar inen ve doğal bir koydu. Yanındaki bahçeler plajlarını, motor yanaştırmak sevdasıyla rıhtıma çevirip iskele inşa etmişlerdi. Doğal sahil bozulmuştu ve lodoslarda tüm yosunlar arkadaşımın koyunda kümeler oluşturur. Doğal sahil bozulduğu için, bu yosunlar eskiden olduğu gibi tekrar uzaklaştıracak olan dalgalara ulaşamıyordu. Netice yosun tepeleri kat kat üst üste yükseliyordu. Koku ve sinek inanılmazdı. O yaz arkadaşım yosunlardan kurtulmak için akla karayı seçmişti.
O uğraşırken, ben “Keşke bu kadar yosundan faydalanabilmek için bir yol olsaydı” düşündüğümü hatırlarım… Çinlilere yosunlarımızı beğendirmek için bir yol var mıydı?
DW’nin programını seyrettikten sonra merakım tekrar uyandı ve araştırmaya başlayınca önüme yepyeni ve çok geniş bir dünya serildi. Sizinle o bilgileri paylaşmaya çalışacağım.
Özellikleri ve kullanım alanlarının çokluğu beni şaşırttı.
Bu yosun 6-14 derecede ve sığ, zengin besini olan okyanuslarda bulunur. Yassı, ince uzun yaprakları var ve bu türün üreme hızı ve ulaşabildiği boyutlar çarpıcı: Bazen günde yarım metre büyüyor ve ortamın verdiği imkânlara göre, 30 ila 80 metrelik burgulu bir ağaç görünümünü alıyor. Bazı yörelerde denizin dibinde oluşmuş çok geniş ‘kelp’ ormanlarına rastlamak mümkün.2 Ve tıpkı kara ormanları gibi içlerinde çeşitli özelliklere sahip canlıları barındırırlar.
(İnanılması güç geliyor ama Norveç kıyılarındaki kelp yosunlarının tek bir metre karesinde 100.000 -yanlış okumuyorsunuz yüz bin- çeşitli boyutlarda yumuşakça sayılmıştır.)
İlginçtir; tarihi bu kadar geriye gidebilen, böylesine yaygın ve zengin deniz bitkisinden ancak 19. asrın başlarında faydalanmaya başlanılmış. Önceleri onları yakarak soda (sodyum karbonat) üretiminde kullanılmış.
Zamanla, bilhassa Uzakdoğu ülkelerinde yaygın olarak gıda sanayinde yerini almaya başlamış. Bugün çeşitli soslar, katkı maddelerinin çoğunda kelp’e organik ve tabii bir bitki olarak rastlayabiliriz. Cam imalatında, sabun ve diğer kozmetik ürünlerde, kelp vazgeçilmez bir hammadde.
Kaçınılmaz olarak enerji sektörü de kelp ile ilgilenmeye başladı. Nitekim bazı şirketler, bu yosundan yenilenebilir enerji kaynağı ve aynı zamanda bio-ethanol üretiminde istifade etmeye başlamışlar.
İlaç sanayinde Health food / sağlıklı gıda şeklinde piyasaya sunulmakta. Yapılan tanıtımlarda, kelp’in bildiğimiz hemen tüm vitamin ve mineralleri bünyesinde barındırdığı kanıtlanmaktadır.
Çok yoğun iyot içerdiğinden guatr tedavisinde tavsiye edilir. Nihayet son yapılan araştırmalarda, obeziteye karşı çok etkin bir bitki olarak istifade edilebileceği ortaya çıkarılmış.
Böylesine faydalı ve zengin bir ürünü sadece tabiatın verimine bırakılması beklenemezdi. Nitekim başta Çin olmak üzere yeni deniz altı orman sahaları yetiştirilmekte. Son yıllarda üretimin dört misline çıkarıldığı ve yakında çok daha yüksek rakamlara varılacağı planlanmakta.
Eminim merak etmişsinizdir… Türkiye’de yosun ticareti yapılıyor mu? İstatistiklere göre bizim yosunlarımız da işleniyor, ihraç ediliyor. Araştırmanın devamı sizden!
---
1 Kelp: (Arapça) köpek (aynı kökle İbranicede kelev)
2 Norveç’in okyanus sahillerinde kelp ormanları 5800 kilometre karelik bir alanı kaplamaktalar.
