Çığlık

İki arkadaşım ile birlikte yolda yürüyordum. Güneş batmaya başladığında bir melankoli dalgasına kapıldım. Birden gökyüzü kıpkızıl bir renk aldı. Durup parmaklıklara yaslandım. Alev alev gökyüzü, mavi fiyordun ve şehrin üstünde kan ve kılıç gibi sarkıyordu. Arkadaşlarım yola devam ettiler. Ben ise büyük bir endişeyle öylece kalakaldım. Doğadaki sonsuz çığlığı hissediyordum sanki…

Norveçli Ressam Edvard Munch, Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa’sının ardından sanat tarihinin ikinci en ünlü eseri kabul edilen ‘Çığlık’ tablosunun ilham kaynağı olan o anı bu sözlerle anlatıyordu günlüğünde. Hayat kendi düzeninde devam ederken, bir anda durup panik halinde attığı çığlığı benliğinizin en içinde hissettiriyor. Bir kez gördükten sonra unutulamayan ve ona bakanı derinden etkileyen bu resim, bir bakıma modern insanın varoluşsal krizini, tam çözemediği, anlayamadığı ve en önemlisi kontrol edemediği bir evrende tek başına kalmış olma hissini en çarpıcı şekilde özetliyor.

Gündemin bu kadar hızlı değiştiği, her konunun tüm ağırlığıyla üstümüze geldiği, ancak bu yoğunluğa rağmen tek bir konuyu dahi detaylıca tartışmaya fırsat vermeyen, bir çırpıda daha da ağır bir başka konuyla bizi baş başa bırakıp uçup giden bir ortamda var olmaya, anlam vermeye, devam etmeye çalışmak…

Dış politikanın iç politik kazanca endekslendiği, hayati konuların dahi takım tutar gibi ele alındığı, içeriğini tam bilmeden, kavramadan ölümüne savunanların ortasında, hiçbir tarafa savrulmadan ayakta durmaya çalışmak bu fırtınanın ortasında…

İşte sırf bu nedenlerle bile ‘Çığlık’ bugün de o kaçınılmaz etkisini koruyor.

Sınırı aşıp dünyaya baktığımızda da adı henüz tam konulamamış bir düzensizlik, bilinmezlik, güç boşluğunda bir güçler savaşına tanık olurken, çıkış yolunu el yordamıyla bulmaya çalışmak o kadar zor ki. Örnek alınabilecek, umut vadedebilecek bir lider, bir söylem o kadar az ki. Herkesi kucaklayan, diğerini ötekileştirmemeye çalışan bir anlayıştan o kadar uzaklaşılmış ki…

İnsan hayatı ekonomik değeri ile doğuştan gelen ve seçim hakkı olmayan etnik veya dini inancı üzerinden tartılırken, doğru ve yanlış bu kadar iç içe geçmişken, gelecekten umutlu olmak, hayal kurmak o kadar zorlaştı ki…

Ve tüm bunların ortasında hiç değişmeyen bir gerçek olarak kitleleri bir araya getiren din. Bunu Avrupa’da Müslüman karşıtlığı olarak görüyoruz. Mültecilerin akını ile bu duygu daha da artmış, her musibetin altında yabancılar, yeni gelenler aranıyor. Farklı ülkelerden, farklı sosyo-ekonomik çevrelerden akın edenlerin ortak özellikleri ne diye bakıldığında, sadece inançları öne çıkıyor. Terör örgütlerinin yapılarına bakıldığında da aynı cevabı alınca, herkesi tek bir sepete koyma kolaylığı işi özetliyor. Ne de olsa günah keçisi bulmak her zaman işe yarar. Ortak düşman yaratmak ‘biz’ duygusunu arttırdığı gibi ‘öteki’ne karşı da bir kalkan oluşturuyor.

Ülkeme dönüp baktığımdaysa ötekinin tanımı farklı. Yahudi karşıtlığı ne yazık ki bu konudaki değişmeyen tutkal oluyor. İsrailli ile Yahudi farkını bilmemeyi bir yana bıraktım, her kötülüğün, her olayın ardından oklar tek bir noktaya, Yahudilere yönleniyor. Bu sonuç, aktörler kim olursa olsun, konu ne olursa olsun değişmiyor. Buna sebep olan “Yahudilerin kendisi” diye açıklamak ise klasik kısır döngüyü tamamlıyor.

Oysa günlük gazetelere, internet sitelerine şöyle bir göz atılsa, televizyondaki haber programları dikkatli gözlerse izlense, hatta arama motorlarına Yahudi yazılsa, karşınıza çıkan Türkçe içerikler Yahudi karşıtlığının sürekli beslendiğini ortaya çıkarıyor.

Bunun son örneği devlet kanalında büyük tanıtımlarla yayınlanan Payitaht dizisi. Reyting uğruna nasıl tarihin çarpıtıldığını, tarihi kişiliklerin günümüz bakış açısıyla nasıl yanlış yorumlandığının son örneği. Tüm bunlara rağmen, beni bir Türk Yahudisi olarak en çok rahatsız eden, dini sembollerin siyasete harmanlanıp bir dekor veya aksesuar olarak kullanılması.

Zindanda menora’nın ne işi var? Sabah duasında kullanılan tallet’in politik bir toplantıda nasıl bir yeri olabilir? Yahudi karakteri oynayan aktörün dua okurken Yahudi kurallarına göre başını örtmesi gerekmez mi? Ve daha önemlisi bir duayı çarpıtmaya, değiştirmeye hangi senaristin hakkı olabilir? Bunların cevabı gelir mi dizi yapımcılarından bilmem. Ama tek bildiğim, zaten var olan Yahudi düşmanlığını körükledikleri ve sonuçlarını onların yaşamayacak olmaları. 

Hayat bir şekilde kendi düzeninde, içimizde fırtınalara yol açarak devam ederken, tüm bunların ortasında bir anda durup panik halinde, benliğinizin en içinden gelen ve çaresizce boşluğa atılan bir çığlık çare değil belki ama, başka türlü de devam edilemiyor.