Ki Tisa peraşası temel olarak altın buzağı günahının detaylarını içermesine rağmen bunun yanında birçok önemli konuyu da bünyesinde barındırır. Bunlardan bir tanesi Mişkan inşaatı ile Şabat günü arasındaki ilgidir.
Peraşamız burada “ah et Şabetotay tişmoru – fakat Şabat günlerimi tutacaksınız derken açıklayıcılar buradaki ‘ah’ sözcüğünün ne anlama geldiğini bulmaya çalışırlar. 1971 yılında Robin Lakoff tarafından yapılan ‘Semitik diller üzerinde çalışmalar’da yer alan bir görüşe göre buradaki ‘ah’ sözcüğü şu anlama gelmektedir. “Benim için Mişkan yapın. Ancak bu benim yasakladığım şeyleri çiğneyin anlamına gelmiyor. Yani Şabat günlerimi tutun ve Mişkan çalışmalarına ara verin.” Prof Dr. Nehama Leibowitz’in görüşüne göre ise bu sözcük ‘her şeye rağmen’ anlamına gelmektedir.
Raşi bu konuda güzel bir görüş getirir: Her ne kadar Mişkan’ın inşası için çabuk ve aceleci davranmanızı istediysem de kesinlikle Şabat gününü bir kenara itmeyin. Şabat günü Mişkan çalışmalarına ara verin. Burada açıklanmaya çalışılan şudur. Mişkan çadırının inşası son derece önemlidir. ‘Ah et Şabetotay tişmoru’ derken şu anlam çıkarılmamalıdır. Şabatlarımı koruyun ama Mişkan ile ilgilenmediğiniz zamanda. Tam tersi. Mişkan işi ile ilgilenmiş olsanız bile Şabat günlerimi mutlaka koruyun. Bir başka deyişle Şabat günlerini ihlal etmek için Mişkan’ı bahane etmeyin. Ne olursa olsun Şabat günü gereğini uygun bir şekilde korunacaktır.
Raşi’nin bu açıklamasına rağmen Ramban ve Gur Arye farklı görüş belirtmektedirler. Özellikle Gur Arye, Tora’nın belli yerlerinden pasuklar getirerek burada kullanılan ‘ah’ sözcüğünün farklı anlamları öğretebileceğine işaret eder. Örneğin Bamidbar peraşasında sayım yapılırken kullanılan “ah et şevet levi – ancak Levi kabilesini (sayma)” cümlesinde ‘ah’ sözcüğü kesin bir yasaklamayı getirmemektedir. Burada sacede ‘fakat’ anlamında kullanılmaktadır. Bir başka pasukta Balak peraşasında Bilam’a söylenen “onlarla git ‘ah’ ancak sana söyleyeceğim sözleri söyleyebileceksin” ifadesinde de aynı sözcük “ne yaparsan yap sadece” anlamında kullanılmaktadır.
Ancak Tseda ladereh adlı kaynak burada Raşi’ye destek vermektedir. ‘Ah’ sözcüğünün kullanımı onlara göre de Şabat günü çalışma yasağının asla delinmemesi gerektiğini ifade etmektedir. Çünkü eğer farklı bir anlam yüklenirse Şabat’ın Mişkan inşası için ihlal edilebileceği sorunu ortaya çıkar ki bu da oldukça ciddi bir yanlışı beraberinde getirir.
Hangi ifadede olursa olsun burada verilmeye çalışılan mesaj aslında tektir. Şabat günü Tanrı ile Bene Yisrael arasında bir işaret niteliğindedir. Veşameru adlı bölümde söylendiği gibi: “Bene Yisrael Şabat gününü korudular” hemen arkasından kullanılan ifade de “Şabat gününü yaptılar” denmektedir. Bir anlamda Şabat gününün keyfini almak ve Şabat gününü gerektiği gibi davranmak için öncelikle Şabat gününü korumanın ne demek olduğunun bilincine varmak gerekir.
M. Glicksonn ‘Sefer Ha Şabat’ adlı eserinde şöyle bir ifade kullanır: Şabat aslında On Emir içinde çok özel ve onurlu bir yere sahiptir. Şemot peraşasındaki On Emir’de ifade edilen Şabat emri hem dini hem de kozmik bir anlam taşımaktadır. Burada Şabat gününü hatırlama sebebi olarak Tanrı’nın altı günde veya aşamada kâinatı yarattığı ve Şabat günü işten elini çektiği ifade edilmektedir. Şabat, Bereşit kitabında da söylendiği gibi yaratılışın mükemmelliğini ortaya koyar ve yaratılış kavramının onursal tacı olmak hakkını elinde tutar.
Devarim kitabında ifade edilen On Emir’de ise Şabat daha inançsal bir figür çizmektedir. Burada Mısır esaretine vurgu yapılmakta ve Şabat gününde çalışma yasağının emrin altında çalışanları da kapsadığına işaret edilmektedir. Yani emrin altında çalışanlar Yahudi olmasa da yine de Şabat günü iş yapmamayı ve dinlenmeyi hak etmektedirler. Yiena aynı kaynağa göre Şabat günü iyi bir ahlak, dürüstlük ve kaliteli bir yargının temeli durumundadır.
Peraşamızda da söz edildiği gibi, her durumda Şabat günlerimi koruyun. Çünkü o Ben’im ile sizin arasında bir işarettir. Bununla Ben’im sizi kutsayan Tanrı olduğumu bileceksiniz. Ve İsrailoğulları Şabat’ı devamlı bir anlaşma olarak nesiller boyunca korudular, onu gözettiler. Bu Ben’im ile Bene Yisrael arasında ebedi bir işarettir.
Sözlerimizi Şabat ile ilgili Midraş Bereşit Raba 11/9’dan alınan bir anlatımla noktalıyalım: Rabi Şimon Bar Yohay şöyle öğrenir. Şabat Tanrı’ya şöyle demiştir: “Ribono şel olam. Bu dünyada herkesin bir eşi var. Ancak benim bir eşim yok.” Tanrı ona şöyle cevap verir. “Kneset Yisrael senin eşin olacaktır.” Pasukta fade edildiği gibi: Şabat gününü hatırla ve kutsal kıl.
*************************
