Aslında yokken sorun yaratıp, sonra çözüm üretmek bir strateji dehasıdır. İnsanları düşünülüp çözülmesi ve bir sonuca bağlanması gereken bir mesele olduğuna inandırmak ile başlar süreç. Bilgisayara önce virüsü zikredip, sonradan virüs temizleyici program satmak gibi.
Genelde bu stratejiyi kullananlar belli bir pazar yaratmak isteyen ticari düşüncedeki kişilerdir. Örneğin ilaç sektörünün epey nemalandığı bir stratejidir. Çoğu insani durumun ‘ilaçla tedavi edilmesi gereken’ vakalar olarak incelenmesi bu sektörün çabaları ile oluşmuştur. Hâlbuki insani durumların çoğu psikolojiktir ve vücuda yansımaları psikosomatiktir. Örneğin iştahsızlık veya aşırı iştahlılık, depresyon yüzünden aşırı uyku veya uykusuzluk hali gibi. Her şey için yardımcı olacak ilaçlar raflar dolusu önüne sunulunca insanların da bu çözümlerden faydalanmaması neredeyse ayıp karşılanmaya başlar. Bu ruh halini yaratmak işte tam bir dehadır. Kısa bir not düşeyim: ‘İlaçla tedavi’ edilmekten vazgeçilen yegâne psikolojik durum eşcinsellikmiş. Diğer hepsi için sunulan farma kökenli çözümler piyasada bolca bulunuyor. Antidepresanlar, sakinleştiriciler ve uyarıcılar başta olmak üzere…
Tamam, her şeyi komplo gibi gösterip, piyonuz diyerek, belki de fazla skeptik düşünüyorum. Ancak verdiğimiz tepkilerin çoğu bizden beklenen tepkiler. Borsadaki hızlı düşüşler, çapraz kurlardaki dalgalanmalar hep beklenti yönünde hareket eden topluluklar ile oluşuyor. Medyada büyük puntolarla verilen haberler, o anda bir trendi yaratmak için imal edilmiş veya büyütülen sorunlar olabiliyor. Trendlerin takipçisi olmak da ister istemez düştüğümüz bir tuzak.
Tabii ki sadece ticari hedefli olmak zorunda değil sorun üretip çözme stratejisinin… Bazen de taraftar toplamak, beraber hareket etmek için kullanılır. Dayanışma gerektiren bir çözüm süreci yaratmak için öncelikle bir sorun olması gerekir. Öyle bir sorun olmalı ki, yaşantımızda o ana kadar varlığından bile haberdar olmayalım, ama çözülünce tekrar mutlu olmamızı sağlasın.
Taraftar sağlamak çoğu zaman dayanışma için gereklidir. Zira kararsızlığı ve rastgele davranışları ile daha büyük bir hedefe ulaşılmasına engel olabilecek gruplara bir birliktelik ‘sorunu’ yaratıp beraberce çözüme gitmek hedefe kilitli insanlar için sıradan çerez bir stratejidir. En bilen ve makul olanınız bile birdenbire kendini portakal bıçaklarken, inek sınır dışı ederken veya çözüm diye sunulan stratejileri alkışlarken bulabilir. Ancak alkışladığınız şeyin aslında üretilmiş bir senaryo olduğuna seyirci kalabilirsiniz.
Oyun şundan ibaret. Tarafımıza sunulan haberlerin ehemmiyeti verildiği puntolarla ölçülmemeli. Zira her haber yanlıdır ve bir yankı yaratmaya çalışmaktadır. Tam tersi olarak da, önemsiz gibi geçiştirilen haberler aslen yaşamsal önemde olabilir. Tavsiyem, analiz yeteneğimizi açık tutarak bilgiye yaklaşmak, bariz trendin ne olacağını hayal ederek, onun yanında veya karşısında pozisyon almaya serbestçe karar vermek. Böylece bilgiye sahip olmanın verdiği potansiyel lehimize çalışır. Üretilmiş sorunlar karşısında edilgen kalmayız.
