Geçtiğimiz günalerde çok sevdiğim bir aile dostumuz Hıristiyan arkadaşlarının Noel’ini, sosyal paylaşım platformunda yazdığı bir iletiyle kutladı. Çok geçmeden iletinin altına bir arkadaşı yorum olarak şu şekilde cevap bıraktı: “Ooo! Hadi bakalım, bu yıl nasıl eğlenceler düzenliyorsunuz?”...
Geçtiğimiz günalerde çok sevdiğim bir aile dostumuz Hıristiyan arkadaşlarının Noel’ini, sosyal paylaşım platformunda yazdığı bir iletiyle kutladı. Çok geçmeden iletinin altına bir arkadaşı yorum olarak şu şekilde cevap bıraktı: “Ooo! Hadi bakalım, bu yıl nasıl eğlenceler düzenliyorsunuz?”...
Hanuka’yı yeni geride bıraktığımız için o da “Valla bizimki yeni bitti, Noel kutlayanlar düşünsün” diye cevaplamıştı. İster istemez güldüm tabii. Bir diğer taraftan Hanuka’dan hemen sonraya denk gelen Noel kutlamalarında (25 Aralık) Gregoryen mezhebine bağlı Ermeni arkadaşların en içten dileklerle Noel’inin kutlanması ve her birinin bıkıp usanmadan “Çok teşekkürler, ama bizim Noel 6 Ocak’ta” diye cevaplamaları, aslında dinlere, kavramlara ve mezheplere olan bilgi eksikliğimizi ortaya koyuyor.
Hangi takvim olursa olsun, dünya genelinde hangi gezegenin hareketi hesaplanarak oluşturulursa oluşturulsun, zaman döngüsünün tamamlanıp yeniden doğuşun simgelendiği yılbaşlarının anlamı büyüktür. Bu döngü, neredeyse tüm kültürlerin ve toplumların aynı fikirde ve duygularda birleştiği, yeni umutların ve yeni başlangıçların simgesi haline gelen bir ritüel halini almıştır. Son birkaç yıldır gereğinden fazla artmasına rağmen hemen her sene, Hıristiyanlığın dışında kalan bir inanca mensup olanların yılbaşı kutlamalarının gereksiz veya günah olduğu söyleniyor. Nüfusunun çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu Türkiye’de bu söylemlerin artarak, ne yazık ki saldırılara kadar varan boyutlara tırmandığı oluyor. Pek çok kez Noel ve yılbaşı birbirine karıştırılıyor ve Hıristiyan âdeti olarak addediliyor. Oysa birçok kaynakta belirtildiği gibi yıl döngüsünün sona erişi, yeniden doğuşu; bir diğer taraftan da doğanın yeniden uyanışını simgeliyor.
Dünyada en yaygın şekilde kullanılan takvim olan Gregoryen takvimini kullanan ülkelerde 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gece, yılbaşı olarak isimlendirilir. Bunun dışında ay takvimine (kameri takvime) göre düzenlenen İbrani takviminde yılbaşı, Roş Aşana olarak geçer ve bu nedenle aslında 31 Ocak gecesi yapılan yılbaşı kutlamaları İsrail’de Türkiye’de olduğu kadar yemekli ve bol eğlenceli geçmez. Çin’de yılbaşları her yıl ilk kameri ayınının Yeni Ay gününde kutlanırken, İran’da yılbaşı, Nevruz olarak geçer ve ilkbaharda kutlanır. Hicri takvimde yılbaşı, Muharrem ayının birinde gerçekleştiğinden Miladi takvime göre her yıl on bir gün önce gerçekleşir. Noel ise, her yıl 25 Aralık’ta İsa’nın doğumunun kutlandığı Hıristiyan bayramıdır. Noel, her yıl çoğu Hıristiyan tarafından 25 Aralık’ta kutlanır. Ancak bazı Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık’a denk gelen 6 Ocak’ı Noel olarak kutlamaktadırlar. Hz. İsa’nın doğumunun net tarihi kesin olarak konumlandırılmadığı ve İncil’de de kesin bir ifade olmadığı için 6 Ocak temel alınmıştır. “Roma Katolik Kilisesi’ne göre, 6 Ocak tarihi, 25 Aralık tarihinde kutlanan ve bir pagan geleneği olan Güneş’in doğuşunu kutsayan bayramın geçersiz kılınması için değiştirildi. O tarihte Hıristiyanlar bu gibi pagan bayramlarını kutlamaya devam ediyorlardı. Süregelen bu pagan etkinliğinin yıkılması için kilise hiyerarşisi 25 Aralık tarihini Noel, yani Mesih’in Kutsal Doğuşu Bayramı; 6 Ocak tarihini ise doğulu üç bilgenin (yıldızbilimci) yeni doğan Mesih’i ziyaret tarihi olarak tanımladı. (Epifani)” (http://haber.sat7turk.com/ermeniler-noeli-neden-06-ocakta-kutluyor/ ).
Yılbaşı ise içinde bulunulan yılın bitimi ve yeni yılın başlangıcı. Bu döngüyü ziyafetlerle karşılama geleneği, aslında insanlığın en eski dönemlerine; Sümerler’e ve Akadlar’a kadar uzanıyor. Zaman döngüsü içerisinde bir turu tamamlayıp yeni bir döngüye adım atmanın yüzyıllardan beri süren geleneklerinden olan evi temizlemek, ağaç süslemek, ateş yakmak ve hediyeleşmek de görüngüleri farklı olsa da değişmeyen ritüellerden. Ben 2017’nin son günlerinde bu satırları yazsam da sizler bu yazıyı okurken çoktan içinde bulunduğumuz yılı uğurlamış olacağız. Geçtiğimiz yıl, önceki yıl ve bir öncekilerde olduğu gibi yeni yıl için dileklerimiz hiç değişmeyecek; belki spesifik olarak biri ikisi gitmiş olacak, yerine yenileri gelecek; ama barış, huzur, sağlık, bereket, başarı, mutluluk gibi genel kavramlara gebe bıraktığımız dualarımız 2018’de de yanıbaşımızda duracak.
Başta Şalom ailesi ve okurları olmak üzere hepimizin yeni yılını kutlar, 2018’de dileklerimizin gerçekleşmesini temenni ederim!
Kaynakça:
“Ortodoks Ermeniler Noel’i neden 6 Ocak’ta kutluyor?”. SAT7TURK HABER. http://haber.sat7turk.com/ermeniler-noeli-neden-06-ocakta-kutluyor/. Erişim tarihi: 28.12.2017
