Amerikan Büyükelçiliğinin Kudüs’e taşınması

Ancak bu her zaman böyle değildi. Bir zamanlar on altı ülkenin büyükelçiliği Kudüs’te mevcuttu. Önce Fildişi Sahili, Zaire ve Kenya 1973 Yom Kipur Savaşı sonucu Bağlantısızlar Hareketinin aldığı karar doğrultusunda Kudüs’te bulunan büyükelçiliklerini kapattılar ve İsrail ile diplomatik ilişkilerini kestiler. 1980 yılında İsrail           Parlamentosu Knesset, Kudüs Yasasını çıkarana kadar on üç ülkenin daha büyükelçilikleri bu şehirde bulunuyordu. 1980’de çıkan Kudüs kanunu sonucu Hollanda, Haiti, Bolivya, Şili, Kolombiya, Kosta Rika, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, El Salvador, Guatemala, Panama, Uruguay ve Venezuela büyükelçiliklerini Tel Aviv’e taşıdılar.

Diğer taraftan Amerikan Başkanı Trump’ın aldığı bu karar 1995 yılında Amerikan Kongresinin her iki kanadı tarafından, yani Senato ve Temsilciler Meclisinden bir yasa olarak (Jerusalem Embassy Act) geçirilmişti. Ancak o dönemden bugüne Ortadoğu’daki hassasiyetler ve uluslararası toplumda şehrin nihai statüsünün ancak barış sürecinin sonunda belirleneceğine dair olan hakim düşünce Amerikan başkanlarını ve yönetimlerini bu yasanın uygulanmasını altı ayda bir ertelemeye itmişti. Ta ki geçen aralık ayında (6 Aralık 2017) Amerikan Başkanı Donald Trump’ın Amerikan Büyükelçiliğinin Tel Aviv’den Kudüs’e taşıma kararı alana kadar. Ve bu kararın ileride başka bir başkanın iktidarında değiştirilebileceği de mümkün gözükmüyor çünkü yukarıda da bahsedildiği gibi bu kararının Amerikan yasaları açısından hukuki altyapısı bulunuyor.

ABD büyükelçiliğinin açılış töreninde İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu son derece heyecanlı ve duygusal bir konuşma yaptı. Trump’ın tarih yazdığını ve tarih yaptığını ifade eden İsrail Başbakanı, bugünü şanlı (glorious) ve büyük bir gün (Yom Gadol) olarak nitelendirdi. Çocukluğunun, büyükelçilik binasının bulunduğu Arnona semtine çok yakın Talpiot mahallesinde geçtiğini ve buradaki tarlalarda oynadığını da heyecanla anlattı.

Bu esnada büyükelçiliğin dışında aralarında İsrail Meclisi üyesi Ahmed Tibi’nin de bulunduğu bir grup gösterici sloganlar atıyordu.   

Törenden bir gün önce, 13 Mayıs 2018 akşamı büyükelçiliğin taşınması onuruna yapılan törende ise İsrail Başbakanı Netanyahu, Kudüs’ün İsrail halkının 3000 yıllık, İsrail devletinin ise 70 yıldır başkenti olduğunu ifade ederek şehrin gelecekte de ülkenin başkenti olarak kalmaya devam edeceğini vurguladı. 

Amerikalı liderler ise bu kararı bir gerçeğin tanınması olarak nitelendirip, barışa artık daha yakın olduklarını ifade ettiler.

Öbür taraftan, Guatemala ve Paraguay da Amerikalılardan birkaç gün sonra büyükelçiliklerini bu şehre taşıdılar. Şöyle ki Guatemala Cumhurbaşkanı Jimmy Morales’ın katılımıyla 16 Mayıs’ta, Paraguay ise Cumhurbaşkanı Horacio Cartes’in iştirakiyle 21 Mayıs’ta ülkelerinin büyükelçiliklerini Kudüs’te açtılar.

Sıradaki ülkelerin Honduras, Romanya ve Çek Cumhuriyeti olduğu ifade edilmekte.

Bu kararın İsrail’de büyük mutluluk ve heyecan yarattığı açık olsa da Filistinlilerin sert bir tepkisiyle karşılaştığını ve barışa doğru yaklaşılmadığı rahatlıkla söylenebilir. Şimdi bazı yorumcuların beklentileri Trump’un “asrın anlaşması” olarak tanımladığı bir barış planını ortaya atacağı yönünde. Tabi bir günde 60 Filistinlinin Gazze sınırında öldürüldüğü bu şartlar altında Amerika’yı artık bir arabulucu olarak görmediğini ifade eden Filistin liderliği, Filistinlilerin self-determinasyon hakkını ve Doğu Kudüs’ün Filistinlilerin başkenti olması gerektiğine dair çabalarını uluslararası platformlarda arttırması beklenebilir.

Okuma

Umut Uzer, ‘Kudüs Şehrinin Filistin, İsrail ve Birleşmiş Milletler açısından Siyasi Önemi’, Filistin Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, Kış 2017. 

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/415180