İlk Siyonist

 ‘Aliya’ kavramı

Anavatanları dışındaki sürgünden İsrail’e dönen Yahudilerin bu göçüne verilen jenerik (genel) isim ‘Aliya’ yani ‘Yükselme’dir.

Bu kavramın gerçek ve mecazi (benzetme/ metafor) anlamları vardır.

Yükselme fiilinin gerçek anlamda kullanılmasının sebebi, Yeruşalayim’in yani Kudüs’ün konumunun kıyı şeridinden biraz uzakta dağlık bir bölgede olmasıdır. Mecazi anlamda kullanılması ise bu şehre atfedilen kutsallıktan ileri gelir.

‘Aliya’ kavramının tarihte ilk ne zaman kullanıldığını merak edip araştırınca karşıma çıkan bilgi Türkçede genel anlamda Tevrat olarak bilinen Kutsal Kitap’ın Yazılar kısmındaki Tarihler 2, 36. bölüm 23. (ve sonuncu) bap¹ çıktı:

23 “Pers Kralı Koreş şöyle diyor: ‘Göklerin Tanrısı RAB yeryüzünün bütün krallıklarını bana verdi. Beni Yahuda’daki Yeruşalim Kenti’nde kendisi için bir tapınak yapmakla görevlendirdi. Aranızda O’nun (Yahudi) halkından kim varsa oraya gitsin. Tanrısı RAB onunla olsun!’  ve YÜKSELSİN².

Bu bilgiyi dostlarımla paylaştığımda, bunlardan biri Pers Kralı Koreş/Cyrus (MÖ 600 – 530) için “İlk Siyonist” tespitinde bulundu. …Ve yazımın başlığına isim babalığı yapmış oldu.

‘Siyonist’ krallar

Bilindiği gibi, Babil Kralı Nabukadnezzar başkenti Yeruşalayim (Kudüs) olan Yehuda Devletini MÖ 586 yılında yıkıp şehrin ileri gelen ahalisini Babil’e sürmüştü.

Babil Devletini yıkan Koreş MÖ 539 yılında Yahudilerin vatanlarına dönmelerine ve Babillilerin MÖ 586 yılında yıktıkları Hz. Süleyman Mabedini yeniden inşa etmelerine müsaade etti. MÖ 537 civarında başlayan inşaat MÖ 515 civarında Pers Kralı I. Darius zamanında tamamlandı. Bu durumda, Koreş’e ilaveten I. Darius’un da bir ‘Siyonist’  olduğuna hükmedebiliriz.

Pers (Fars/İran) hükümdarlarının ‘Siyonistliği’ Koreş ve Darius’la son bulmadı. MÖ 465 - 424 yılları arasında hüküm süren I. Artaserhas (Artaxerxes), Babil’de sürgünde yaşamını devam ettiren din bilgini ‘Yazıcı’ Ezra’yı (Üzeyir) Tanrı’nın kelamını Yeruşalayim’e (Kudüs’e) evvelce dönen Yahudilere hatırlatması için MÖ 457 yılında gönderdi.

Alın size ‘Siyonist’ bir Pers kralı daha!

Yazıcı Ezra, Tevrat’ın bugün bilinen düzenini derleyip toparlayan saygın tarihi bir şahsiyettir. Ezra’nın (Üzeyir’in) adı Kuran’ın Tevbe Sûresi’nin 30. ayetinde geçer: Yahudiler, “Üzeyr Allah’ın oğludur” dediler…

Ancak, Yahudi kaynaklarında Üzeyir’in sıfatı Nebi (Peygamber) olarak bile geçmez ve sadece Ezra haSofer (Yazıcı Ezra) olarak bilinir.

Yehud Medinata

MÖ 444 - 445 yıllarında Kral I. Artaserhas Yeruşalayim’i imar etmesi ve şehir surlarını tamir etmesi için vasal devleti olan Yehud Medinata’ya (Yahudi Eyaleti) Yahudi bir vali atadı: Nehemia!

Fars Eber Nari (Nehir/Fırat- Ötesi) Satraplığının özerk bir bölgesi olan Yehud Medinata varlığını MÖ 538’den Büyük İskender’in MÖ 332 yılında bölgeyi fethine kadar sürdürdü.

Tarihte toplumların liderleri arasından Roma imparatoru Julianus ve Fransa imparatoru Napoleon gibi parmak ısırtacak derecede “Siyonist” liderler çıkmıştır.

Ancak bunların arasında müstesna bir yeri olan şahsiyet Pers imparatoru Koreş’tir.

¹ https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt25b36.htm

² 1.Tarihler’in devamı olan 2.Tarihler Kral Süleyman’ın yaptığı işleri ve dönemindeki olayları anlatır. Yarovam önderliğindeki kuzey oymakları Kral Süleyman’ın yerine geçen oğlu Rehavam’a karşı ayaklanır ve krallık ikiye bölünür. MÖ 586 yılında Yeruşalayim’in düşüşüne ve Babil sürgününe dek olaylar güneydeki Yehuda krallığı etrafında gelişir. Kitap Pers Kralı Koreş’in Yahudilerin Babil’den Yeruşalayim’e dönmelerine izin vermesiyle son bulur. Türkçe tercüme için kullandığım Bursa Protestan Kilisesinin sitesindeki metinde (http://www.bursakilisesi.com/kutsalkitap/?q=2ta%2036) son kelime olan “ve Yükselsin” () ifadesi her nedense yer almıyor!

Resim kaynak: https://sites.google.com/site/persiablock6/_/rsrc/1472865152695/art-and-artifacts/persopolis-ionian11-286x300.jpg?height=320&width=304