Sukot Bayramı Hol Amoed ve Şabat gününde Ki Tisa peraşasından bir bölüm okunur. Altın buzağı yanlışı sonrası olaylar ile bayramlara değinen bu peraşa Pesah Hol Amoed ve Şabat olduğunda da okunur.
Tora’nın son peraşası olan Vezot Aberaha Şabat günü diğer peraşalar gibi okunmaz. Bu peraşa Simhat Tora günü okunur ve hemen Bereşit peraşası ile Tora’ya yeniden başlanır. Bu yazımızda biraz Simhat Tora’dan biraz da peraşamızdan söz etmek ancak esas anlamıyla inancın ne demek olduğunu sizlerle paylaşmak istedik. Böylece bu broşürde Tora’nın bütün peraşalarından az veya çok söz etmiş olacağız. .
Uzun yıllardır evli olan bir kişi zaman geçtikte eşini daha az önemsemeye, ilgi göstermemeye başlamıştır. Eşi üzülmekte ama sesini de çıkarmamaktadır. Birkaç gün içinde evlilik yıldönümü vardır. Hiç beklenmedik bir şekilde kocası eşini alır ve müzikli bir mekâna yemeğe götürür. Yemek, müzik ve dans o gece eşini mutlu etmeye ve gelecek için umutlandırmaya başlamıştır ki gecenin sonunda her şey eskiye döner. Adamın ilgisizliği sanki o gece hiç yaşanmamış izlenimini verir. Gelecek evlilik yıldönümüne kadar durum benzer şekilde devam eder. Gün gelip çattığında bir günlüğüne adam bambaşka biri olup çıkar.
Garip gibi görünse de bu örnek Yahudiler ile Tora arasındaki bağı göstermektedir. Çoğunlukla ‘Simhat Tora’ günü şarkılar eşliğinde Tora ile dans ederiz. Çocuklarımızla sinagogları doldurur şarkı ve danslara eşlik ederiz. Sefer Tora Ehal’e yerleştikten ve gece bittikten sonra sinagoglarda minyan arayacak durumlara bile düşeriz. Yıldönümü bitmiş Yahudilerin en büyük eksikliklerinden biri olan ‘ilgisizlik’ yeniden su yüzüne çıkmıştır. Bu ilgisizlik aslında ‘bilgisizlik’ kavramını doğurmakta nesiller kaybolup gitmektedir. Bunun önüne geçebilmenin tek yolu o ‘ilgiyi’ hep canlı tutmaktır ki bu da sadece Tora öğrenimi ve uygulamasından geçer. Eğer Yahudi toplumu olarak Tora ile evliysek onun için de bir şeyler yapmamız gerekecektir. Emin olmalıyız ki biz bu evliliği sürdürmek için bir şeyler yaparsak Tora kendi üzerine düşeni çok daha fazla yapacak ve bu ‘beraha’ bizim üzerimizde olacaktır. Unutmayalım ki Tora ile dans arada özel bir bağ olunca daha büyük anlam taşır.
Bağdatlı Rabi Yosef Hayim ‘Od Yosef Hay’ adında bir kitap yazmış ve bu kitabında birçok prensibi Yahudi toplumuna öğretmiştir. Rabi açıklamalarına çok ilginç bir Gemara ile başlar. İlk bakışta anlaşılması güç olan bu öğretiyi açmaya çalışacağız. Önce öğretimize bakalım:
Gemara Berahot 33’te yer alan Mişna Tora’da ödülü belli olan mitsvalardan birine gönderme yapar. Eğer yuva yapmış bir kuş yuvasından yumurtaları almak istiyorsak bunu yapmadan önce anne kuşu yuvadan göndermek gerekir. Bunu yapanların da ‘ömrünün uzayacağına’ dair bir öğreti Tora’da mevcuttur. İşte bu mitsvayı yapan bir kişi “Tanrım kuşlara karşı ne kadar merhametlisin” lafını söylerse onu susturmak gerekir. Öğreti devam eder. Tefila’da Amida sırasında teşekkür berahasına geldiğimizde “modim modim” diyen kişiyi de susturmak gerekir.
İlk bakışta bu iki öğreti arasında bağlantı kurmak olanaksızdır. Ancak eğer aynı Mişna içinde kullanıldıysa mutlaka burada bir etik öğreti vardır.
Öncelikle Yahudilikte yer alan iki yaklaşıma bakacağız. Birinci yaklaşım daha gelenekçidir. Babamız ve büyükbabamız ne yapıyorsa onlar gibi bunları yapmaya devam etmektir. Mademki Rabi bunu onlara söylemiştir biz de onu yapmaya devam ederiz yaklaşımını izleyen bu düşünce tarzı Tora’da kendine bir pasukla taraftar bulur. “Şeal aviha veyagedeha zekeneha veyomeru lah – babana sor sana söylesin büyükbaban sana söyleyecektir.” Devarim kitabının sonuna doğru yer alan bu öğreti bilginler tarafından “emuna peşuta – basitçe iman” olarak algılanmaktadır.
Diğer yaklaşım ise daha farklıdır. Kuralların filozofik, bilimsel, sosyolojik, psikolojik nedenlerinin öğrenilmesini istemektedir. Bu düşünce tarzı da kendine Divre Ayamim kitabında “da et E.loe aviha – babanın Tanrı’sını bil” pasuğu ile taraftar bulmaktadır. Burada yer alan “da – bil” sözcüğü bilmekten daha fazla neden ve niçinleri ile bilmekten söz etmektedir.
Bu yaklaşımların hangisinin doğru olduğu konusunda tartışma vardır ama genel görüş her ikisinin de doğru olduğu yönündedir. Birinci yaklaşım Tora’nın emirlerinin Tanrı tarafından emredildiği için yapılmasını ister. Bu son derece doğrudur ve başlangıç noktasıdır. Bizler Tora’nın emirlerini öncelikle Tanrı’nın emri olduğu için yaparız. İkinci aşama rasyonel yaklaşımdır. Bu kuralın neden yapıldığını anlamaya çalışırız. Öncelikle rasyonel yaklaşımla araştırıcı olmak bir gün Tora’nın emirlerinin geçerliliğini yitirdiğini ve artık yapılmaması gerektiğini düşünmemize neden olabilir.
Rabi Şimon bar Yohay Brit Mila’nın sekizinci günde yapılmasını bir nedene bağlar. Doğum yapan kadın yedi gün boyunca ‘nida’ durumundadır. Yedinci günün akşamı mikve ritüelini yerine getirebilir ve sekizinci günde neşeyle törene gidebilir. İlk bakışta Rabi’nin bu yaklaşımı çok da doğru değildir. Doğum yapan bir kadın haftalarca ‘nida’ durumunda kalabilir ve eşinden uzak olmalıdır. O halde Brit Mila sekizinci günden başka bir güne mi ertelenmelidir?
Rabi’nin yaptığı açıklama sadece sekizinci günde yapılması gereken Brit Mila’nın neden bu günde yapıldığının nedenlerinden birdir. Bunun asıl tek bir nedeni vardır o da Tanrı tarafından emredilmiş olmasıdır.
Bir doktor reçete yazdığında insan onu alıp eczaneye gider, ilaçları alır ve kullanır. Herkes ilacın prospektüsüne bakmaz. Çünkü doktoruna güvenir. Biz de öncelikle Tanrı’ya güvenmeliyiz çünkü O zaten “Ani Ad… rofeeha – Ben senin doktorunum” demektedir. Bu biraz da iman ve güven meselesidir. Mitsvayı öğrenmek sana mitsvayı uygulamanda yardımcı olmalıdır.
Şimdi Gemara’yı daha rahat anlamak mümkün olacaktır. Eğer ana kuşu göndermek mitsvasını yerine getiren kişi “yagiu rahameha” yani merhametin bir kuşun yuvasına kadar gelmiştir diyorsa onu hemen susturmak lazımdır. Çünkü derin anlamı olan bir mitsvaya kendince basit ve yüzeysel bir neden, yorum getirmektedir. Aynı şekilde mitsvayı bilmeden öğrenmeden robot gibi “modim modim” diyerek yapan kişi de susturulur. Bir mitsvayı yapmak önemlidir ancak onun değerini, içeriğini daha iyi anlamak ve anlayarak bunu yapmak çok daha önemlidir.
