Seçtiğim başlık kendi içerisinde çelişki içeriyor gözükse de, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Avrupa’nın sağ, popülist liderleri arasında son yıllarda gelişen yakınlığı anlatabilmenin en kısa ve çarpıcı yolu bu.
Trump’ın ABD başkanı seçilmesiyle birlikte Obama dönemi sonrası rahat bir nefes alan Netanyahu, ABD büyükelçiliğinin Tel Aviv’den Kudüs’e taşınmasıyla da en çok istediği hediyeye kavuşmuş oldu. Trump’ın ikinci önemli armağanı ise ABD’yi İran nükleer anlaşmasından tek taraflı ayırması ve yaptırımları geri getirmesi oldu. Anlaşmaya baştan karşı çıkan ve bu anlaşmayı engellemek için BM’de hatta Amerikan Kongresinde konuşma yapan Netanyahu için İran sadece nükleer anlamda değil, Suriye’deki faaliyetleri, Hizbullah’a desteği ile de en öncelikli tehdit algısı. Buna ek olarak Trump’ın ‘Yüzyılın Anlaşması’nı hazırlarken Filistin tarafını masaya oturtmak için yaptığı hamleler en çok İsrail’in elini rahatlattı. ABD’nin BM Güvenlik Konseyindeki veto gücü ise İsrail’i hedef alan kararları durdurabildi.
Ancak asıl sorun da uluslararası forumlarda, kurumlarda İsrail’in karşısına çıkıyor. İsrail kendi sorunlarını anlatmak, çıkarlarını gözetmek için daha fazla dost ülkeye ihtiyacı olduğunu biliyor.
İsrail’in ABD ile ilişkileri iyi olsa da bir diğer önemli güç olan Avrupa Birliği ile hiçbir şekilde yıldızı barışmıyor. AB ülkeleri Trump’ın Kudüs kararını eleştirmiş, İran anlaşmasının devamını sağlamak için de halen çaba gösteriyor. Filistin konusundaki ağır eleştiriler yine AB ülkelerinden geliyor. Yerleşimlere açıkça karşı çıkan AB’nin, buradan gelen ürünlerin farklı etiketlenmesini talep etmesi İsrail tarafından bir boykot çağrısı olarak kabul edilmişti. Bu nedenle Netanyahu önceliğini AB’nin İsrail karşıtı olarak gördüğü tutumunu içeriden değiştirmek olarak belirledi. Bu amaçla Visegrad Dörtlüsü, Baltık ve Balkan ülkeleri ile yakınlaşmayı ve böylece AB kararlarını etkilemeyi tasarladı.
Bu konuda da başarılı oldu. Bu ülkelerle yakınlaşması İsrail’in kendi ile ilgili konularda, AB’yi ikiye bölmesini sağladı. Hali hazırda göçmen sorunuyla uğraşan, Brexit’in belirsizliği ve Trump’ın transatlantik ilişkileri yeniden düzenleme çabasıyla karşı karşıya olan AB, İsrail konusunda da tek ses olamamaya başladı. Mesela BM’nin İsrail ile ilgili oylamalarında çekimser kalmayı tercih eden Macaristan, Trump’ın Kudüs adımını eleştiren bir AB kararının geçmesini Romanya ve Çek Cumhuriyeti ile birlikte durdurmayı başardı.
İsrail için bu ülkelerle geliştirilen ilişkiler bir dış politika başarısı ve kurulan ekonomik ilişkiler de oldukça önemli. Ancak Netanyahu’nun dost seçimi beraberinde sert eleştirileri de getiriyor.
Antisemit söylemleri ile öne çıkan Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın İsrail ziyaretinde el üstünde tutulması büyük tartışmaları beraberinde getirmişti. Orban’ın, İkinci Dünya Savaşı sırasında Macar Yahudilerini Nazilere teslim eden Miklos Horthy’yi ‘müstesna devlet adamı’ olarak övmesi, Macaristan doğumlu milyarder George Soros’u antisemit söylemler kullanarak hedef göstermesi henüz akıllardayken ve Macaristan’da artan Yahudi karşıtlığına rağmen özellikle Soros konusunda İsrail’in ilgisiz tutumu bu eleştirilerin odağındaydı.
İsrail’in yakınlaştığı bir diğer ülke olan Polonya’nın ise Holokost zamanındaki suçlarından kendini sıyırmak için çıkardığı kanunu hafif bir makyaj ile düzeltip İsrail ile sıcak ilişkilerine devam edebilmesi başta Yad Vaşem olmak üzere tepki çekmişti. Ve liste devam ediyor; tarihi yeniden yazıp Holokost’taki suçlarını unutturmak isteyen ancak Yahudi nüfusunun yüzde 90’ı İkinci Dünya Savaşı sırasında yok olan Litvanya ve İtalyan Liga, Alman Alternative für Deutschland… İsrail’in son zamanlarda yakınlaştığı ülke ve partilerden bazıları.
Avrupa’nın sağcı, göçmen karşıtı, popülist liderleri artan Müslüman ve göçmen karşıtlıklarına olan tepkiyi Yahudi dostu görünerek azaltmaya çalışıyor olabilir, İkinci Dünya Savaşındaki rollerini gölgelemeye çalışıyor olabilir ya da ABD’ye giden kısa yolun İsrail üzerinden geçtiğini düşünüp İsrail’e yakınlaşıyor olabilir. Ancak ülkelerinde antisemitizm arttıkça bunların pek bir inandırıcılığı kalmıyor.
Netanyahu’nun politik çıkarlar için Avrupalı milliyetçi liderlerle yakınlaşması ise daha büyük sıkıntıları ortaya çıkarıyor. Netanyahu, amacının İsrail’e karşı pek dostça olmayan AB politikalarını dengelemek isteği ve aralarında daha adil bir ilişki kurulabilmesini sağlamak olarak açıklamış olsa da, antisemit olduğu kanıtlanmış liderler veya içerisinde neo-Nazilerin bulunduğu hükümetlerle yakınlaşması İsrail’in bir devlet olarak önem verdiği değerlerin erozyona uğraması olarak görülüyor. İsrail ile yakınlaşıp antisemit olmadığını tescil etmek isteyen ülkeler İkinci Dünya Savaşı’ndaki suçlarını bu sayede aklama yolluna başvururken İsrail, Holokost’un siyasi amaçlarla kullanılmasına göz yumması, siyasetin değerlere üstün gelmesi, İsrail’in demokratik değerlerinin gerilemesi konularında eleştiri oklarına hedef oluyor.
