10 Nisan’da ilk kez bir kara deliğin etrafında oluşan halkanın net görüntüsü paylaşıldı ve dünya birkaç dakikalığına güzelleşti. Gündemimiz bilim oldu.
10 Nisan’da ilk kez bir kara deliğin etrafında oluşan halkanın net görüntüsü paylaşıldı ve dünya birkaç dakikalığına güzelleşti. Gündemimiz bilim oldu. Facebook ve Twitter’daki akışlarımda astrofizik makaleler ve videolardan geçilmedi, Instagram’ı kara delik karikatürleri doldurdu. Ama en güzeli Whatsapp gruplarımdaki yorumlar ve sorulardı. Hepinizin uzay aşığı olduğunu biliyordum zaten!
Geçen haftaki Whatsapp sohbetlerimden bir demet sunuyorum size.
Finansçı bir arkadaş
-Kara delik ne bir anlatsana kısaca Selin.
-Whatsapp’ta kısaca kara delik mi anlatayım? Peki. Yıldızın yakıtı biter, süpernova ile patlar, eğer yeterince kütleli ise kendi içine çöker. O kadar kompakt bir alanda o kadar kütle olunca öyle bir yoğunluğa sahip olur ki etrafındaki her şeyi içine çeker. Işık hızı bile yetmez içinden kurtulmaya. Kara deliklerinin içi fizik kanunlarının işlemediği, kimsenin ne olup bittiğini anlamadığı bir yer. Astrofizikçiler her galaksinin merkezinde süper kütleli birer kara delik olduğunu düşünüyor.
Fotoğrafçı arkadaşım
-Kara delik ışığı bile yutmuyor muydu, nasıl fotoğrafı çekildi?
-Doğrudur, fotoğrafta gördüğün halka, kara deliğin etrafında aşırı hızlı döndüğü için sürtünmeden aşırı ısınan ve aşırı ısındığından dolayı aşırı parlayan gaz ve toz. İçinde kalan siyah alan ise kara deliğin silueti. Bu siyah alana girdin mi az sonra ‘olay ufku’na girmiş olursun. Kara delikten kaçmak için son fırsatındı. Geçmiş olsun.
‘Sinefiller’ grubum
-Christopher Nolan’a helal olsun Interstellar filminde bayağı yakınlaşmış gerçek görüntüye.
-Kip Thorne’a helal olsun diyelim. Nolan’a filmde kara delik danışmanlığı yapan, Nobelli Thorne iki kara deliğin çarpışmasından oluşan kütleçekim dalgalarını gözlemlemişti. Thorne filmde Einstein’ın kütleçekim denklemlerinden yola çıkarak simüle etmişti kara deliği. Şimdiki fotoğraf da Einstein’ın yine haklı olduğunu ortaya koyuyor aslında. Bir leke de görebilirdik ama onun yerine mükemmel halka gördük.
-Gördük mü? Gördüler.
-Bilimsel başarılarda birinci çoğul şahıs kullanırım, prensibim.
‘So what?’ grubum
-Ne işimize yaradı şimdi zaten emin olduğumuz bir şeyi görüntülemek?
Bu teknik bir başarı. Dünyanın dört bir yanındaki sekiz teleskobu aynı anda çalıştırdılar. Sonra öyle bir algoritma kullandılar ki sanki dünya büyüklüğünde bir teleskop resmi çekmiş gibi oldu. İlerleyen senelerde daha da yüksek çözünürlük elde edebilirsek, Her Şeyin Teorisini bulmamıza faydası olabilir; kuantum fiziğiyle kütle çekimini birleştiren teori.
‘Yok artık daha neler?’ grubum
-55 milyon yıl öncesini gördük diyorlar! Yanlışlık mı var?
-Yok. M87 galaksisinin merkezindeki kara delik bizden 55 milyon ışık yılı mesafesinde yani ışık hızında seyahat edebilsen oraya 55 milyon yılda gidebilirsin. Kara deliğin etrafındaki halkadan gelen radyo dalgaları ışık hızında 55 milyon yıl seyahat edip teleskoplarımıza geldi. Yani biz o kara deliğin 55 milyon yıl geçmişteki halini gördük.
‘Pazartesi söz rejim’ grubum
-Kara deliğin içine bir cisim düşünce kara delik o cisim kadar büyüyor mu?
Evet, yemek yiyip kilo almak gibi. Boşuna içine düşen spagettileşir demiyorlar. Bu yemek benzetmesi tam oturmuş. Kara deliğin içinde tekilliğe doğru yol alırken önce ayaklarından başlayarak atomaltı parçacıklarına ayrılacağın için spagetti gibi uzarsın.
‘Cross Fit’ grubum
-Arnold Schwarzenegger diyorlar. Adam kas kütlesi arttıran supplement firması açmıştı en son. Kara delikle ne alakası var?
-Schwarzschild diyorsunuz. Einstein kütleçekim yasası diye bildiğimiz genel görelilik denklemlerini yazdıktan sonra Karl Schwarzschild çıkıp der ki her cisim kendi kütlesine göre belirli bir yarıçapa sıkıştırılırsa kara delik olur. Mesela Dünya’yı bir fıstık büyüklüğüne sığdırabilirsen kara delik olur. O yarıçapa adamın ismini verdiler.
‘Gıybet’ grubum
-Katie Bauman’ın yüzünü görüyoruz sürekli? Sanki sırf onun başarısı. Sinir oldum.
Medya işte. İlle de kahraman olsun, genç olsun bir de kadın oldu mu ratingler patlasın. İşbirliğini önde tutan hikaye oluşturmayı bilmiyorlar. Halbuki 29 yaşındaki Harvardlı Bauman 200 kişilik bir ekibin bir üyesi. Arizona Üniversitesinden astronomi profesörü Feryal Özel var mesela, gururumuz. Haftaya Şalom’da röportajını okuyacaksınız.
‘Sıkma canını salla patlıcanını’ grubum
-Dünya kara delik tarafından yutulursa ne gülerim.
Hayır rahat olun, her ne kadar çekim kuvveti aşırı yüksek olsa da Samanyolu’nun merkezindeki kara delik bizden çok uzak.
Yayın koordinatörüm
-Kara deliklerle ilgili yazı yazarsın herhalde, anlaşılır olsun gözünü seveyim.
-Baş üstüne
Bu yazı gerçekleri tam olarak yansıtmamaktadır, soruların çoğu kurmaca, cevaplar doğrudur.
