Pesah Bayramı ve özellikle Seder gecesi bizleri tarihte Bene Yisrael’i bir halk, bir toplum olarak meydana getiren olaya yani Mısır Çıkışı’na döndürmektedir. Şemot kitabında Pesah ile bağlantılı peraşaları okuduğumuz zaman bu konuda adeta bir canlı yayın yaşar ve olayları tekrar tekrar okuruz. Peraşalar yolu ile defalarca okuduğumuz bu olay tarihimizde ‘Pesah Mitsrayim’ olarak adlandırılır. Ancak bu hikâyede yer alan emirler yolu ile bizleri Tora ‘Pesah Dorot’ dediğimiz nesiller boyunca anlatılacak ve yaşanacak Pesah olgusuna hazırlamaktadır. Pesah Dorot sözcüğünün ifade ettiği şey kendisi de bir ‘anma’ bayramı olan Pesah’ın nesiller boyunca ‘anılması’ hatta yaşatılmasıdır.
Tora’da Pesah Dorot’tan söz eden pasukları ve bu olguda neler yapılması gerektiğini Tora’dan pasuklarla vermek mümkündür:
“Onu tüm nesillerinizde Tanrı için bir bayram olarak kutlayacaksınız.” “Yedi gün boyunca matsa yiyin ancak ilk gün öncesinde mayayı evlerinizden tamamen kaldırmış olmalısınız”.
“Bu günü ebedi bir kanun olarak tüm nesillerinizde korumalısınız.” “Matsaları gözetmelisiniz.”
“Bu uygulamayı hem kendiniz hem çocuklarınız için ebedi bir kanun olarak koruyun.” Bu ibadeti korumalısınız (takip eden pasukta).
“Bu yasayı yıldan yıla belirlenmiş vaktinde gözetmelisin.” “Senin için kolunda bir işaret alnının tepesinde bir hatırlatıcı olmalıdır. Böylece Tanrı’nın Tora’sı dilinde olacaktır. Çünkü Tanrı seni Mısır’dan zor kullanarak çıkarmıştır.”
Bu pasukları karşılaştırmalı olarak okuduğumuz zaman Pesah Dorot için sözü edilen mitsvaları nesilleriniz boyunca – ebedi bir kanun olarak koruyun – hem kendin hem çocukların için şeklinde kaydetmek mümkündür. Pesah Dorot’ta yapılması gereken mitsvaları ise matsaları gözetmek – yedi gün boyunca matsa yemek – bu ibadeti gözetmek – Tefilin mitsvası şeklinde öğrenilmektedir.
Mişna, Agada ve Alaha kullanmak sureti ile de belli noktalar ön plana çıkacaktır. Mişna Maehet Pesahim 10/5’de şöyle öğretmektedir: “Behol dor vador hayav adam lirot et atsmo keilo u yatsa mimitsrayim şeneemar: ‘Veigadta levinha bayom au lemor baavur ze asa Ad… li betseti mimitsrayim” – Her nesilde kişi kendisini Mısır’dan çıkmış gibi görmekle yükümlüdür. Pasukta söylendiği gibi: “O gün çocuğuna anlatacak Mısır’dan çıkışım sırasında Tanrı benim için tüm mucizeleri işte bunun uğruna yaptı diyeceksin”
Mişna, Mısır’dan çıkış anısını kolektif bir anmadan kişisel bir anmaya dönüştürmektedir. Mişna’nın sözlerinden bu olayın Yahudi tarihinde her yıl onu anmamızı gerektirecek kadar merkezi bir konuma sahip bir olay olduğunu görmekteyiz.
Pesah Bayramı büyük ölçüde ulusal düzeyde bir anma bayramıdır. Yahudi kolektif hafızası bu olayı birçok mitsva ile devamlı olarak hatırlatır. Şabat akşamı okunan Kiduş, dualar ve seremoniler yolu bunlara örnektir. Mişna bizlere kolektif kültürün yeterli olmadığını esas olanın bireyin de ortak ulusal geçmişle olan kişisel bağını hissetmesini sağlamak olduğunu göstermeyi amaçlamıştır. Ulusal hatıralar kalplerde taşınır. Ama tarihin hikâyeleri içimizde canlı olarak barınmazsa tarih kitaplarında kalmaya ve hatta unutulmaya mahkûmdur. Bu yüzden Mişna “kendimizi Mısır’dan çıkmış gibi” hissetmemizi istemekte ve bunu bir pasukla desteklemektedir. “O gün çocuğuna anlatacak Mısır’dan çıkışım sırasında, Tanrı benim için tüm mucizeleri işte bunun uğruna yaptı diyeceksin.” Burada Tanrı bizim için yaptı veya atalarımız için yaptı sözlerinin yerine ‘çıkışım’ ve ‘benim için’ sözleri yer almaktadır. Amaç her nesilde her bireyin kendisini Mısır’dan Çıkış’ın ulusal hikâyesiyle özdeşleştirmektir.
ŞABAT ŞALOM HAG KAŞER VESAMEAH
