Bu hafta okuduğumuz Bo peraşası atalarımızın iki yüz on senelik sıkıntı ve kölelikten sonra Mısır’ı terk edişlerini anlatır. Birçok Rabi bu sürenin neden kısaldığını sorgular. Neticede Tanrı ile Avraam arasındaki Ben Abetarim anlaşmasında bu sürenin dört yüz yıl olacağı belirtilir. Aradaki yüz doksan senelik fark Tanrı tarafından neden kısaltılmıştır? 1720 ile 1797 yılları arasında yaşayan Vilna Gaon’u Bene Yisrael’in bu süre içinde çektiği sıkıntıların dört yüz senelik köleliğe eş değer olduğunu ve bu nedenle Tanrı tarafından sürenin kısaltıldığı belirtilir.
Tanrı Moşe’ye yanan çalıda ilk göründüğünde Bene Yisrael’i Mısır’dan çıkaracağını söylemiş bu arada çıkıştan önce de kadınlara bir görev vermiştir. Her kadın çıkıştan önce komşusundan gümüş, altın ve eşyalar isteyecektir. Tanrı Bene Yisrael’in Mısır’ı terk ederken maddi olarak da varlıklı bir şekilde terk etmelerini ister. Bu hafta okuduğumuz peraşada ise Tanrı aynı zamanda ‘arkadaşlarımızdan’ da gümüş, altın ve eşyalar istememizi emreder. Burada hem komşular hem de arkadaşlar ifadeleri işin içine girince farklı bir anlam aramak gerekir.
Rabilerin öğretilerine göre burada farklı iki tane emir vardır. İlk emir ‘komşulardan’ yılların kıdem tazminatına sayılması için maddi varlık istemektir. Burada varlıklı olan Mısırlılardan istenenlerin verildiğini hatta Mısırlıların bundan memnun oldukları Midraşik kaynaklarda yazılıdır. İkinci emir ise biraz daha farklıdır. Çünkü herkesin komşusunun mutlak varlıklı olması mümkün değildir. O zaman kalan eksikler kendi arkadaşları tarafından paylaşılacak herkes kendi arkadaşlarının eksiklerini giderecektir. Buradaki ikinci emir Bene Yisrael’in kendi içinde gerçek kardeşliği göstermesi açısından önemlidir. Bu gerçekleştiği zaman Bene Yisrael zenginliğini paylaşarak kurtuluşu bu paylaşımla özel kılmışlardır. Bu birbirimize empati duymanın sonucudur.
Benzer şekilde Arugot Abosem adlı kaynak Bene Yisrael’in kölelik sürecinin kısalmasını ilginç bir yaklaşıma bağlar. Bene Yisrael elbette kişisel olarak kölelik sıkıntısını çekmiştir. Ancak aynı zamanda yanındaki kardeşinin, arkadaşının sıkıntısını kalbinde hissetmiş ve bu his ona karşı duyduğu empati ve sevginin bir sonucu olmuştur. Bu duygu sürenin Tanrı tarafından yüz doksan sene kısaltılmasının sebeplerinden biridir.
Yirmiyau Peygamber de Tişa BeAv günü okunan Aftara’nın son cümlesinde şöyle der: Güçlü olan gücünü güçsüzleri korumak, bilge olan bilgisini bilgisizleri eğitmek ve zengin olan maddi imkanlarını elden geldiği kadar fakirlere yardım için kullansın.
