Corona virüsünden henüz geçen hafta haberdar olmamızla birlikte, en güvenilir haber kaynağımız Facebook ve Twitter sağ olsunlar, yeni bir panik atak konumuz oldu.
Corona virüsünden henüz geçen hafta haberdar olmamızla birlikte, en güvenilir haber kaynağımız Facebook ve Twitter sağ olsunlar, yeni bir panik atak konumuz oldu. Paylaşılan görsellerin ve videoların iğrençliği ve yarattığı dehşet, söz konusu rating ise bazı komplo teorisyenleri için mubah olabilir fakat biz nasıl kendimize geleceğiz? Ülkemizin ana akım medyasındaki başlıklar da genelde “O ilde korkutan corona virüs gelişmesi”, “Çinli hemşireden kan donduran itiraf” şeklinde olunca biraz sakinleyelim ve bilgi kirliliğinden arınalım diye bu yazıyı kaleme almak şart oldu.
Önce bildiklerimize odaklanalım. 31 Aralık 2019’da yılbaşı hediyesi olarak 11 milyon kişinin yaşadığı orta Çin’in bir şehri olan Wuhan’dan sebebi belirsiz ilk zatürre raporu geldi. 3 Ocak’ta sayı 44’e çıkmıştı. 7 Ocak’ta bunun yeni bir corona virüsü olduğu tespit edildi. Esasında corona virüsü oldukça yaygın olup, memeli ve kuşlarda ortaya çıkan, taç şeklinde uzantısı olan (corona adından anlaşıldığı gibi) bir virüs. İnsanlarda kendini hafif solunum enfeksiyonu olarak gösteriyor, bildiğiniz soğuk algınlığı. Fakat bazı corona virüsleri zatürreye, böbrek yetmezliğine hatta ölüme sebebiyet verecek kadar ciddi olabiliyor; örnek verecek olursak 2003’ten hatırlayacağınız SARS ve 2012’de Ortadoğu ile sınırlı kalan MERS virüsü. Bugün konuştuğumuz virüs ise Wuhan coronavirus ya da yeni anlamına gelen Novel coronavirus -nCoV- olarak adlandırılıyor. İlk kez insanlarda görülüyor. Uzmanlar nCoV’nin ölüm oranının şimdilik yüzde 3 civarında seyrettiğini, ek olarak ölen hastaların ortalama yaşının 75 civarında olduğunu ve bu kişilerin virüse yakalanmalarının yanı sıra şeker, yüksek tansiyon, Parkinson gibi başka sağlık sıkıntılarının da bulunduğunu belirtiyor. İçiniz az biraz rahatlamamışsa korkarım ben de Şalom okuyucu profilini hiç anlayamamışım demektir. Belki yazının devamında rahatlarsınız.
Yanlış: Mide bulandıran yarasa çorbasını içen Çinli kız videosu eşliğinde virüsün yeme tercihleri yüzünden Çinlilerce yayıldığı haberi.
Doğru: Söz konusu video bir Okyanusya ülkesi olan Palau Cumhuriyetinde çekildi. Bu çorba Çin’de çok da yaygın değil. Asyalıların bize iğrenç gelen yeme alışkanlıkları olabilir ama düpedüz ırkçılık yapmaya gerek yok.
Yanlış: Sokakta aniden yere yığılan hasta görselleri eşliğinde verilen 112 bin ölü, 2,8 milyon enfekte hasta rakamları.
Doğru: Görüntüler tamamen sahte. 28 Ocak itibariyle ölü sayısı 106, enfekte sayısı ise 4 bin 500 civarında. Evet, bu sayı kuluçka dönemi ve her hastaya test yapılamamış olmasından kaynaklı olarak çok daha fazla olabilir fakat yukarıda abartıldığı kadar değiller.
Yanlış: nCoV 2018’de Çin askeri araştırma tesisinde geliştirildi ve nüfus planlaması için bilerek salındı.
Doğru: 9 Ocak’taki ilk ölümlü vaka, 61 yaşındaki karaciğer hastası bir adamdı. Wuhan’da canlı ve ölü hayvanların satıldığı bir pazardan sık sık alışveriş yaptığı biliniyordu. ‘Islak pazar’ denilen bu pazarlarda aklınıza gelebilecek her tür hayvan; tavuk, tavşan, koyun, domuz, tilki, fare, yılan satılıyor ve canlı canlı müşterinin önünde kesiliyor; bu yüzden ıslak. Hayvanların taşıdığı virüslerin insanlara geçmesi için ideal bir yer. Yani virüsün yeni olması insan eliyle yapılmış olduğunu göstermez, daha önce hayvanlardan bulaşmamış olması yeterli. Virüsler hep vardı; hep de var olacak. nCoV’nin önce yarasalardan doğrudan insana ya da yarasa dışkısıyla karşılaşan yılandan insana geçtiği üzerinde duruluyor. 20 Ocak itibariyle ıslak pazara hiç gitmemiş insanlarda da virüsün tespit edilmesiyle virüsün insandan insana geçtiği kayıtlara geçti.
Yanlış: nCoV, SARS virüsünden daha tehlikeli.
Doğru: SARS virüsü 2002 Kasım’dan 2003 Temmuz’a kadar yine Çin’de ıslak pazardan 29 ülkeye yayılan, 8 bin kişiyi etkileyen ve 774 kişinin ölümünden sorumlu, nCoV ile aynı aileden gelen bir corona virüsü. Fakat nCoV’nin SARS kadar öldürücü olmadığı biliniyor. Ancak bulaşıcılık anlamında nCoV çok daha hızlı yayılıyor. SARS’ın 3 bin kişiye bulaşması beş ay alırken nCoV’nin yalnızca bir ayını aldı. Kuluçka dönemi açısından iki haftalık süresiyle nCoV, SARS’ın iki katı uzunluğunda. Bu şu anlama geliyor; bir kişi iki hafta boyunca sağlıklı görünebilir ve virüsü yayabilir. Nitekim Dünya Sağlık Örgütü nCoV’nin yayılma riskinin yüksek düzeyde olduğunu söylese de uluslararası acil durum olarak nitelendirmedi.
Yanlış: Bill ve Melinda Gates Vakfı üç ay önce yaptıkları salgın yayılma simülasyonunda 65 milyon kişinin öleceğini hesapladı. Virüsün patentini elinde bulunduran Pirbright Institute adlı grubun finansmanını sağladı ve aşısına sahip olmak üzere; bu salgından kâr edecek.
Doğru: Vakıf 18 Ekim’de Johns Hopkins Bloomberg Kamu Sağlığı Okulu ve Dünya Ekonomik Forumu ile birlikte Event201 adlı etkinlikte böyle bir simülasyon yaptı. 24 Ocak’ta yapılan resmi açıklama ile modellemede kullanılan virüsün nCoV’den çok farklı bir virüs olduğu, nCoV’nin 65 milyon kişiyi öldürmesinin beklenmediği belirtildi.
Ayrıca Pirbright Enstitüsünün söz konusu patenti SARS corona virüsüne aitti ve o virüs için aşı çalışmaları devem ediyordu. Bırakın nCoV’yi hiçbir corona virüsünün aşısı bulunamadı. Ebola virüsünün ise aşısının bulunması 20 yıl sürdü. Moderna, Novavax ve Inovio ilaç şirketleri aşı çalışmalarına başlayacaklarını duyurdu fakat bir aşı bulmaları en iyi ihtimalle dokuz ayı bulur. Çinli doktorlar yeni virüsün genomunu 12 Ocak’ta ivedilikle ve açık kaynak olarak paylaştı. Bu da dünya bilim insanlarının müthiş bir işbirliği ile hastalığa karşı tedavi geliştirmek için çalıştığı anlamına geliyor. Virüs hızlı ama bilim de öyle.
Yanlış: Wuhan’da buldozerler önümüzdeki günlerde gelecek binlerce ceset için toplu mezar inşa kazıyor.
Doğru: Buldozerler 3 bin 300 yatak kapasiteli iki hastane inşası için çalışıyor. 5 Şubat’a kadar bitecek iki yapının bu kadar kısa sürede tamamlanması takdire şayan. Wuhan’ın 23 Ocak’ta hızlıca karantinaya alınması da öyle...
Bu da benden olsun.
Yanlışı: Öksürürken ve hapşırırken ağzınızı elinizle kapatın.
Doğrusu: Ağzınızı dirseğinizin içiyle kapatın.
Bol bol ellerinizi yıkayın ve kendinizi enfeksiyondan koruduğunuz kadar haber kirliliğinden de koruyun.
