İsrail’in önemli tarihçilerinden Jacob Landau, 12 Kasım 2020 tarihinde vefat etti. Türkiye’de Pantürkizm (Pan-Turkism in Turkey) kitabını lise yıllarında okuduğum Landau ile akademik konferanslarda tanışma imkânı bulmuştum. Ayrıca, son yıllarda yazdığı bir makalede, benim Hüseyin Nihal Atsız üzerine yayınladığım makaleye atıfta bulunması beni gururlandırmıştı.
1924 yılında, o zamanlar Romanya'nın parçası şimdi ise Moldova’nın başkenti olan, Kişinev’de doğan Landau, 1935 yılında İngiliz yönetimi altındaki Filistin Mandasına ailesi ile birlikte göç etti. Tel Aviv’deki ünlü Herzliya Gimnazyumunda okuyan Landau, daha sonra Kudüs İbrani Üniversitesinde Arap tarihi üzerine lisans ve yüksek lisans çalışmalarını bitirdi. Doktorasını Londra’da SOAS’ta Bernard Lewis’in danışmanlığında bitiren akademisyen adayı Jacob Landau, daha sonra Kudüs İbrani Üniversitesinde uzun yıllar akademisyenlik yaptı. Mısır’da siyasi partiler, İslami hareketler, Türk milliyetçiliği ve daha spesifik olarak Tekinalp (Moiz Kohen) üzerine yirmiden fazla kitabı olan Profesör Landau ileri yaşına rağmen çalışmalarına devam ediyordu. 1946’dan 2019’a kadar devam eden akademik yayın hayatının son makalelerinden biri, 2018’de basılan “Filistin’in İbrani basınında Kemalizm üzerine notlar” adını taşıyordu. Bu yazıda Landau, İngiliz yönetimi altındaki Filistin’deki Yahudi basınında Türkiye’deki reformlar ile ilgili olumlu bir yaklaşım ile yorumlar yapıldığını vurguluyordu.
Başka ilginç araştırmalarının birinde, arşivlerde 1881 yılına ait Arap bağımsızlığını talep eden bir afiş bulmuştu. Burada Müslüman ve Hristiyan Arapların Türklere karşı birleşmesi gerektiği vurgulanıp, bağımsız bir Arap devleti kurma istekleri dile getiriliyordu. Dolayısıyla henüz yaygın ve kitlesel bir fikir olmamakla beraber, Arap milliyetçiliğinin on dokuzuncu yüzyılın sonlarında ortaya çıktığını bu yazısı ile belgeliyordu.
Aslında İsrail’deki Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu uzmanlarının önemli bir halkasını temsil eden Landau dışında Amnon Cohen, Haim Gerber, David Kushner, Aryeh Shmuelewitz, Ehud Toledano, Amy Singer, Amikam Nachmani, Ruth Kark ve daha yeni dönemde Eyal Ginio, Dror Zeevi, Avner Wishnitzer, Miri Shefer Mossensohn, Yuval Ben Bassat, Avi Rubin, Aviad Rubin, Efrat Aviv ve genç akademisyen Nadav Solomonovich sayılabilir. Bu isimlerin çokluğu bile özellikle Osmanlı İmparatorluğuna olan ilgiyi açıklamak için yeterlidir. Modern Türkiye çalışmaları daha zayıf olsa da Aviad Rubin, Efrat Aviv ve Nadav Solomonovich bu alanda çalışmalarını sürdürmekteler.
Jacob Landau arkasında araştırma makaleleri ve kitaplardan oluşan büyük bir külliyat bırakarak gitti. Bu çalışmaların Ortadoğu’yu daha iyi anlamak için referans eserler olarak var olmaya devam edeceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
