Bundan birkaç ay önce okulda almış olduğum bir ders için bir arkadaşımla beraber focus grup çalışması yaptık. Focus grup nedir diye sorarsanız, 2’den fazla kişiyi bir araya getirip sorularla yönlendirerek bir konu üzerinde konuşturmak diyebilirim. Bildiğimiz ropörtajdan farkı ise bir sohbet havası, sıcaklık yakalayıp olayı politik cevaplarla değil olduğu gibi algılamaya çalışmak. Biz de konumuzu hem farklı olsun, hem de yalan olmasın katılımcılara ulaşmamız kolay olsun diye "Türkiye Musevi Cemaati’nde cemaat dışı evliliğe karşı tutumun altındaki faktörler" olarak belirledik. Not açısından diyemeyeceğim ama konunun popülaritesi açısından sınıfta "gayler" konusunu inceleyen grubun ardından en ilgi çeken ikili olduk. Sunum süresini aştık, "peki benim duyduğum..., Musevilerde şöyle oluyor mu..." tarzı sorular ancak hocanın araya girmesiyle son buldu.
Özellikle okul çevremde etnik kökenimle ilgili merak duyulan soruların en başında hep "Neden Museviler başka dinden insanlarla evlenmezler?" gelmiştir. Bu kez daha kimseler sormadan ben söyledim, hem de araştırdım, sordum, öyle söyledim. Sonuç: Sınıfta ratingler tavan yaptı.
Şaka bir yana, kesinlikle genelleme yapma gibi bir özelliği ve yeterliliği olmayan focus grup çalışması iki ayrı uçta ve ılımlı görüşte 3 kişiden oluşturulunca epey bir fikir verdi konumuz hakkında. Son söyleyeceğimi baştan söyleyeyim -ki söyleyeceğim sizi "bu kadar uğraşmışsın, uğraşmasan da biz sana söylerdik" moduna sokabilir- konuya bakışın ardında yatan en önemli, hatta başfaktör aile. Konuştuğumuz gençlerin 3’ü de ailelerinin onlara açtıkları boşlukların içerisine kurmuşlar ileride yapacakları eş seçimine yönelik düşüncelerini. Dine bağlılık, arkadaş çevresi gibi faktörler ailenin yetiştirme tarzının yanında öyle pek fazla belirleyici gözükmedi (en azından bizim katılımcılarımızda). Cemaat dışı evliliğe en pozitif bakan katılımcının dinle ilişkisine zayıf diyemeyiz örneğin, arkadaş çevresi de ortalama bir Musevi gencinin sahip olduğundan farklı değil. Genel sonucun yanında bana enteresan gelen bir nokta da cemaat dışı evliliğe en olumsuz bakan katılımcı da dahil olmak üzere –ki son söylediklerine kadar görüşü çok kesin, net gözüküyordu- herkesin cümlelerinin sonuna "ama aşk bu belli olmaz..." tarzı laflar eklemesiydi. Bu tip evliliklere olumsuz bakanların ortaya koydukları esas neden genel olarak bir kültürün, geleneğin devam ettirilmesinin gerekliği oldu. Karşıt görüş de geçmişten bugüne taşınan bu devamlılığın önemsizliğini savunmuyor ancak klişe söyleyişle "aşk herşeyin üzerindedir"e varıyordu. Bizim derdimiz "cemaat dışından biriyle bundan dolayı evlenilir, bu yüzden evlenilmez"e ulaşmak değildi. İnsanları ortaya konulan nedenlere götüren ve aynı çevrede yaşayan hatta birbirleriyle canciğer arkadaş olan bu 3 kişinin geleceğe dair görüşlerindeki farklılıkların altında yatan faktörler nelerdi? Bizim çıkardığımız sonuç ailede gerçekleşen sosyalizasyon evresinin bu seçimde aile dışında sonradan yaşanan sosyalizasyona (okul, arkadaş çevresi, iş yaşamı, vs) göre daha baskın bir rol üstlendiği şeklindeydi.
Uzun lafın kısası demir tavında dövülür, diyenleri duyar gibiyim...
