Yakup ALMELEK
Afife sözcüğü, iffet sahibi, namuslu, temiz, saygıdeğer anlamını taşıyor. Afife Jale’nin bu sıfatlara layık olduğu bilinmekte.
Ancak Afife Jale’nin bir kusuru da vardı. Bir kadındı. Cumhuriyetin ilanına kadar tiyatro sahnelerinde gözükmek bir kadın için suçtu.
O yıllarda ondan ne beklenebilirdi! Evlen, çocuk doğur, kocana leziz yemekler pişir, ütüden ve çamaşırdan başını kaldırma. Senin işin mi “ elinin hamuruyla erkek işine karışmak”
Bugün bile budur, pek çok erkeğim kafasından geçenler.
Afife Jale, Dr. Sait Paşa’nın torunuydu. 1902 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 10 Kasım 1918 de Darülbedai’ye imtihanla kabul edilen ilk Türk kızıydı. Kızlar arasında tek O, 500 kuruş aylıkla mülazım artistliğe atanmıştı. Fakat bir oyunda rol almasına iyi gözle bakılmıyor, erkekler tarafından horlanıyor, hatta tartaklanıyordu.
1920 de Kadıköy’deki Apollon Tiyatrosunda oynadığı Odalık adlı oyun “ Bir Müslüman kızı sahneye çıktı” diye polisçe basıldı. Afife makine dairesinden kaçırılarak Tiyatro sahibinin evine götürüldü. Ertesi yıl 1921 de Müslüman kadınların sahneye çıkarılması yasaklandı.
Buna rağmen ve bazı kesimlerin tepkilerine cesurca karşı gelerek Yeni Tiyatro, Milli Sahne ve Türk Tiyatrosu gibi özel topluluklarla çalıştı.
O yıllarda musikiye hep kalıcı eserler vermiş olan Selahattin Pınar’la evlendi. Ancak bu evlilik 5 yıl sürdü. “Nereden Sevdim O Zalimi” adlı şarkıyı Pınar, delice aşık olduğu Jale için bestelemişti.
Yorulmuştu Afife Jale. Sürekli bir ruhsal çekişme içindeydi. Uyuşturucu almağa başladı. Onu Bakırköy Akıl Hastanesine yatırdılar. Ve 23 Temmuz 1941 yılında gözlerini yaşama yumdu.
Unutmak olası mı Afife Jale’yi? Hayır. Yapı Kredi Sigorta, koyduğu Afife Jale ödülleriyle Türkiye’nin bu ilk Müslüman Kadın sanatçıya olan sevgi ve saygısını vurgulamakta.
Afife Jaleyi gönüllerinde ve uslarında yaşatanlar arasında Haldun Dormen de önemli bir kişilik.
Bunun dışında bir film çekilmesi de gündemde. Yapımcısı Makara Film, yönetmeni ise Ceyda Aslı Kılıçkıran. Beğenilen sanatçılar oynuyor bu yapıtta. Örneğin Müjde Ar, Ayla Algan, M. Ali Alabora Ve hazla izleyeceğimiz diğerleri, Duygusal bir rastlantı mıdır? Belki de öyledir. Müjde Ar 1987 yılında Afife Jale’yi yorumlamıştı. Yirmi yıl sonra bu rol yine onun. Çiğdem Suyolcu ile birlikte.
Filmin adı “Kilit” Senaryosu da Kılıçkıran’ın Dünü yargılarken, bu güne atıfta bulunan ve reenkarnasyon (ruh göçüne) dayanan çok ilginç bir konusu var.
İki kadın, Afife ve Berna. Onların kişiliklerinde kadınların çektikleri acılar, hor görürlük ve korku resmediliyor.
Artık kadın sanatçılar Türkiye’nin her yerinde ayakta alkışlanmakta. Belki de Afife Jale bunları görüyordur, gözleri dolu dolu
E- mail aracılığı ile gönderdiği açıklamalar için Ceyda Aslı Kılıçkıran’a teşekkür ederim.
