Bu hafta ele aldığım konu belki `Kavram` sayfasına daha uygun düşebilir ve daha ayrıntılı olarak aktarılabilirdi. Ben ise liberal, geleneksel, hatta Ortodoks Yahudileri arasında bile önemli görüş ayrılıklarına neden olan, ülkemizde ise yakın bir döneme kadar varlığı pek bilinmeyen `Habad` akımının genel hatları ile dahi olsa irdelenmesinden yanayım.
‘Habad’ İbranice ‘Hohma’ (Aklıselim), ‘Bina’ (Hoşgörü) ve ‘Da’as’ (Bilgi) anlamına gelen kelimelerin baş harflerinden oluşur. Özellikle XIX. ve XX. yy.’larda Rusya’da pekçok taraftar toplayan akım, bir yüzyıl boyunca kendilerine merkez oluşturan kentin adı olan ‘Lubavitch’ olarak da anıldı. ‘Lubavitch’ taraftarları, ilkin komünist iktidar, sonra da faşist Almanya tarafından tamamıyla yok edildiler.
2. Dünya Savaşı’nda ABD’ye kaçmayı başaran Rav Joseph İsaac Schneerson, 19 Mart 1940’da Brooklyn’e yerleşti. Laik ve dinin gereklerine karşı ilgisiz olanları kazanmak için ‘Teşuva’ projesini başlattı, ‘Maşiah’ın gelmesi için ne yapılması gerektiği kendisine sorulduğunda; “sadece iyilikseverlik” yanıtını verdi. Amaçlanan, her Yahudi’nin Tora’ya, Mitsva’lara ve genelde Yahudi yaşam tarzına uymasına yardımcı olmaktı.
Akımın 7. lideri, 1994 yılında ‘ortadan kaybolmasına’ dek, Rav Menachem Mendel Schneerson idi. ‘Maşiah’ olarak benimsenen Rav’ın ölümü üzerine pekçok taraftarı - tümü değil- Rav Menachem Mendel Schneerson’un ölmediğini, sadece basit insanlar tarafından ‘görülmez’ hale dönüştüğünü ve ileriki bir tarihte ‘Maşiah’ olarak yeniden ortaya çıkacağını savundu.
Maşiah’ın yaşayan biri olduğu düşüncesi Rav Elazar Menachem Schach gibi Ortodoks akımın pek çok öncüleri arasında bile tepkilere yol açtı. Ancak ‘Habad’ akımının savunduğu görüşler arasında tartışmalara yol açan tek düşünce bu değildir. Yahudilikte Tanrı ile kul arasında Hıristiyanlıkta olduğu gibi din adamı yer almaz; dua doğrudan Tanrı’ya yapılır. ’Habad’ akımı ise araya aracı olarak ‘Tsadik’i koyar.
Schneerson şöyle der; “Hasidler ile Rav iki ayrı bütün değildir. Aynı şekilde bir Hassid için Rav’ı ve Tanrısı da bir bütündür.” Bu düşünce diğer tüm Ortodoks akımlar tarafından reddedilmektedir.
Rav Schneerson, asimilasyona yol açtığı nedeni ile ABD’de Yahudilerin çoğunluğu tarafından sürdürülen yaşam tarzına karşı çıkar, dini simgelerin dışavurumunu, erkeklerde uzun sakal bırakılmasını, kadınlarda peruka giyilmesini savunur. Hanuka Bayramı’nın aleni ve görkemli bir şekilde kutlanması, dindar olmayan Yahudilerin ‘Tefilin’ takmaya ikna edilmeleri, çarpıcı dini törenlerin düzenlenmesi ‘Habad’ın uygulamaları arasında yer alır ve tüm bu uygulamalar ABD cemaati tarafından şiddetle eleştirilir.
‘Habad’ın özellikle en ağır tenkitlerle karşı karşıya kaldığı konu ise kimi zaman gazetemizde de yer alan Holokost’la ilgili Rav Menahem Mendel’in ileri sürdüğü görüşlerdir. Rav’a göre; “Holokost sayesinde tüm Yahudi ulusunun yok olması önlendi. Teolojide, Tanrı’nın 4 milyar kişinin her anına hâkim olduğu anlayışı geçerlidir. Herkes 1,5 milyon çocuk ölürken Tanrı nerdeydi diye soruyor. Evet, Tanrı oradaydı ve Holokost’un gerçekleşmesini istedi. Bu yorum Tora’ya da uygundur, Yermiya 25’de Nebuchadnezzar nasıl Tanrı’nın iyi bir hizmetkarı olarak zikredilmekte ise Hitler de Tanrı’nın bir elçisidir.”
Ünlü tarihçi Yehuda Bauer ise liderlik babadan oğla geçtiği için geniş ve etkin bir hanedanlık olan ‘Habad’ın yaşamış olan bir Maşiah’ın yeniden canlanmasını beklerken bu yönden Hıristiyanlık benzeri bir akım olarak ortaya çıktığını, ancak ‘Habad’ liderinin Holokost’u inkâr etmediğini, onu haklı gördüğünü belirttir. İnternet’i tıklayarak kolaylıkla ulaşabileceğimiz bu bilgi aktarımı konusunda yorumu okura bırakıyorum.
