Yakup ALMELEK
Akıl kendimizi, başkalarını ve etrafımızı tanımamıza, bilmemize ve değerlendirmemize yarayan kavrayış yeteneğine verilen genel ad…
Akıl kabiliyettir, dimağdır, havsaladır, izandır, kafadır, eski adla natıkadır ve usdur.
Akıl bir yelpazeye benzetilebilinir. Bu saydıklarım teker teker, birkaçı birlikte veya hepsi topluca yer alır bu yelpazenin kısımlarında.
Aklın üç aşamasının var olduğu söylenegelir.
Birinci aşama: Görüleni kavrayan yetenektir. Dirlik
İkinci aşama: Görünen alemin ötesini diğer bir ifade ile ölümü algılayabilme yetisidir. Ahiret
Üçüncü aşama ise her şeyi kavrayabilme yeteneğine sahip olabilmektir, yani vahdete ulaşmaktır. Vahdet
Vahdete ulaşabilmek için birinci ve ikinci aşamadan yani dirlik ile ahiretten geçmek gerekir.
Üç peygamberin dünyaya geliş sırasına göre Musa, İsa ve Muhammed’in vahdete ulaştıkları bilinir. Onların mekânları Tanrı’nınkinin yanında addolunur.
Geçen yıl sekiz yüzüncü doğum yılı kutlanmış olan Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin de Semavi konuk olduğunu bir makalede okuduğumu anımsıyorum.
Vahdetin sınır kapısına kadar ulaşmış ancak içeri girmeye olanak bulamamış kişiliklerden de bahsedilebilinir. Bunlar tarihte yaptıkları veya söyledikleriyle dahi diyebileceğimiz şahsiyetlerdir.
Aklın misafir edildiği bir sohbette beyinden bahsetmemek olmaz. Beyin kafatasının içinde sinir dokularından meydana gelen bir bilinç merkezi oluşturuyor.
Metabolizmadaki en ince ayrıntının bile - ticari bir dille söyleyelim- yöneticisiymiş.. Vücuttaki her hareket beyinden gelen emirlere göre yerine getirilirmiş. Askeri bir disipline uygun…
Bir zar içerisinde korunuyor bu en değerli organımız.
Beynin değeri organın ağırlığına göre ölçülmüyor. Örneğin öküz beyni çok ağırmış ancak hayvancağızın akli yeteneklerinin pek zayıf olduğu da uzmanlar tarafından belirtiliyor.
Beyinde ne kadar çok girinti, çıkıntı varsa işlevi o kadar fazlaymış. Yani küçük bir yeri kaplıyor ancak (girinti ve çıkıntılardan dolayı) alanı geniş ise yeteneği de o kadar kapsamlı.
Akıl ile beyin arasında farkı kağıda nasıl dökeyim! Beyin bir organ, akıl ise o organdan fışkıran yetiler veya yetenekler kümesi.
Türkçemizde akıl ve beyin ile ilgili çok deyim yer alır. Rastgele bir tanesiyle yazımı bitireyim.
Akıl akıldan üstündür.
