HAY – TSADİKLER VE YAŞAM...
“Ona Yosef’in söylediği her şeyi ilettiler... Babaları Yaakov’un ruhu canlandı (45/27)
Raşi bu cümlede Yaakov’un canlanan ruhu ifadesine açıklık getirmeye çalışır. Burada canlanan yerine gelen Yaakov’un Şehina ile olan bağlantısıdır. Çünkü üzgün olduğu ve matem tuttuğu yıllar boyunca Şehina ondan uzaklaşmıştır.
Peraşamızda bulunan ‘hay’ sözcüğü ile ilgili birçok açıklama yapmak mümkündür. Daha peraşanın başında Yosef kendini tanıttığında babasının yaşayıp yaşamadığını sormuştur ve “od avi hay” demiştir. Yeuda kendisini Binyamin konusunda etkileyen konuşmasını yaparken defalarca babasında söz etmiş ve Binyamin’siz dönmeleri halinde babalarının yaşayamayacağını iletmiştir. Bunun açık anlamı babalarının yaşıyor olmasıdır ve bu soruyu sormaktaki amaç ne olabilir? Daha sonra da Yaakov oğlunun yaşadığını öğrenince yine ‘hay’ sözcüğünü kullanmış ve oğlu yaşıyorsa onu görmek istediğinden söz etmiştir.
Bir başka açıdan daha ‘hay’ sözcüğünün durumuna bakalım. Yaakov’un ölümünden söz eden Vayhi peraşası aynı kökten türer ve Yaakov’un son günlerini bizlere anlatır. Aynı şekilde Sara annemizin ölümünden bahseden Haye Sara peraşasında da aynı ifade kullanılmaktadır. Bir kişinin ölümünden söz edileceği yerde “hay – yaşamak” fiilinden türeyen sözcüklerin kullanılmasının anlamı ne olabilir?
Gemara Masehet Berahot 18/A’da şöyle bir ifadeye yer verir. “Tsadikler öldükten sonra bile yaşıyor kabul edilirler. Raşa olanlar ise yaşarken bile ölüdürler.” Tora yaşamı biyolojiden biraz daha farklı bir gözle görür. Hayvanlar da yer, içer, ürer ve kendilerini devam ettirmeye çalışırlar. Hatta bazıları inanılmaz bir zekâ farklılığı bile gösterebilirler. İnsan ise kendi biyolojisinin efendisidir. Onun kölesi değil. Bir insan ruhaniliği olmadan sadece biyolojik olarak yaşamaktadır ama ruhani olarak bir ölüden farksızdır.
Yosef meselesinde bir soru her zaman akılları kurcalamaktadır. Yosef Mısır’da güç sahibi olduğunda neden büyük ıstırap içindeki babasına bir haber yollayarak yaşadığını, iyi olduğunu belirtmemiştir? Çünkü Yosef babasının peygamberlik düzeyi ile kendisine ne olduğunu bildiğini tahmin etmektedir. Bu yüzden de kendisine bir haber yollama gereği duymamıştır. Yosef’in burada bilmediği belki de göz ardı ettiği durum Yaakov’un öngörü yeteneğinden mahrum kalmış olmasıdır. Yeuda Yosef’e “Karım bana iki çocuk doğurdu cümlesi ile başlayan itirazını yaparken velo reitiv ad enna – şu ana kadar onu göremedim” derken aslında Yosef’in yaşadığına dair bir şüphesinin hep içinde olduğunu söylemektedir. Ama bu noktada Yosef babasının Şehina’dan yoksun kaldığını anlamıştır. Evet, Yaakov fiziksel olarak yaşamaktadır ama Şehina’nın varlığı onun üzerinde olmadan gerçek anlamda yaşıyor değildir. İşte burada Yosef doğru soruyu sormuştur. “Aod avi hay - Babam hala hayatta mı?”
Yaakov da oğullarının kendisine Yosef’in yaşadığını söyl
Bizler burada tsadik olan atalarımızın davranışlarından çok önemli bir mesaj almaktayız. Gerçek anlamdaki yaşam için ruhanilik yani Tora öğrenimi ve uygulaması şarttır. Bunlar olmadan biyolojik yaşam devam eder ama o kadar. Tora tsadiklerin öldükleri peraşalarda ‘hay’ fiilini bu yüzden kullanır. Onlar belki fiziksel olarak aramızda değildirler ama ruhani olarak her zamankinden daha fazla aramızda bulunmaya devam etmektedirler. Tora ‘hay’ fiilini bizlere ebedi yaşamın nasıl başarılabileceğini öğretmek için kullanmaktadır.
