Ne kadar yaygın, Türk iş dünyasında Yahudi karşıtlığı? Ülkede olduğunu bildiğimiz genel ve hissedilir antisemitizm, Yahudi işadamlarını başarısızlığa sürükleyecek kadar derin mi? Yoksa rekabetçiliği giderek yükselen iş aleminde ilerleyemeyen bazı Yahudiler dertlerini bu şekilde mi değerlendiriyorlar?
Türkiye’den İsrail’e göç edenler genellikle yetiştikleri ülke ile bağlarını koparmazlar, hatta buradaki siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmeleri yakıdan izlerler. İlk kuşak Türkçe konuşmaya, Türk müziği dinlemeye ve Türk takımlarını takip etmeye özen gösterir ve uzunca bir sure için kendilerini Türk (İsrail’de Turkanos) addederler.
Bu açılardan göç edenler ile Türk Yahudileri arasında önemli duygusal bağlar oluşmuştur. Bu birlikteliği bir süredir e-posta gruplarında devam ettiriyorlar ve ortak ilgi noktalarını paylaşıyorlar. İsrail – Türkiye ilişkilerinin sıkıntılı bir döneme girmesinden dolayı her iki kesim de bir hayli rahatsızlar.
Son aylarda İsrail’e göç eden bazı Yahudi işadamları işlerinin bozulmasını ‘’Türkiye’de Yahudilere karşı güdülen antisemitizm’’e bağlayan mesajlar yazmışlar, hatta bazı uluslararası basın organlarında bile bu iddialara yer verilmiştir.
Ne kadar yaygın, Türk iş dünyasında Yahudi karşıtlığı? Ülkede olduğunu bildiğimiz genel ve hissedilir antisemitizm, Yahudi işadamlarını başarısızlığa sürükleyecek kadar derin mi? Yoksa rekabetçiliği giderek yükselen iş aleminde ilerleyemeyen bazı Yahudiler dertlerini bu şekilde mi değerlendiriyorlar?
Bundan birkaç ay önce için kaleme aldığım bir yazıda (https://www.salom.com.tr/news/detail/14804-Türkiye-Yahudileri-zengin-mi-değil-mi.aspx - 3 Mart 2010) en zengin 100 Türk arasında Yahudi isimlerin giderek azaldığını belirtmiş ve nedenlerini araştırmaya çalışmıştım. Gerçekten işlerini kaybeden bazı Yahudi işadamları, daralmaya uğrayan tekstil gibi sektörlerde yüksek katma değerli ürünleri gündeme getiremediler. Yatırım hamlesi eksikliğinden veya cesaret ortamını bulamamaktan. Sonuçta eskiden güçlü oldukları bazı alanlarda Yahudi ağırlığı giderek düştü. Bunu iş dünyasında Yahudi karşıtlığına bağlamak güç olur.
Buna karşın güvenlik, bilişim veya alışveriş merkezi danışmanlığı gibi son 10 – 15 yılda gelişen, büyük kısmı teknoloji ve yazılım odaklı sektörlerde Yahudi gençlerinin kurdukları şirketlerin çok başarılı projelere imza atmalarına tanık oluyoruz. İş dünyasında Yahudilere yönelik ‘düşmanlık’ bahis konusu ise bu firmalar nasıl iş yapıyorlar?
30 yıllık iş yaşamımda Türkiye’de Yahudi olmanın özel bir dezavantaj oluşturduğunu gözlemlemedim. İçinde bulunduğum elektronik terazi alanında bir rakibimiz ‘kazandıkları paraları İsrail’e gönderiyor’ diye bundan 24 yıl kadar önce bize iftira etmeye çalışmıştı. Müşterilerimizin ve bayilerimizin ezici çoğunluğu bu iddialara itibar etmediler. İş kaybımız olmadığı gibi bunun doğru olmadığını bilenler telefon edip şirketime olan güvenlerini tazeleme ihtiyacını hissettiler.
Bugün durum değişti mi? Genel anlamıyla hayır. Türk iş dünyasında Yahudilerin çalışkanlığı, bilgileri ve ağ kurma kapasiteleri hala geçerli (hatta Yahudileri komşu olarak istemeyenler dahi bu hasletleri kabul ediyorlar).
Fakat önemli bir fark: Yahudilerin sayıları azaldı! Cumhuriyetin kuruluş yıllarında 80,000 olan nüfus, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra 50,000’e inmiş, göçlerden sonra 1960’larda 30,000 civarında iken bugün 20,000’e düşmüş durumda. Türkiye’nin % 2’sini oluştururken tanışma ve iş yapma olasılığı göreceli olarak yüksek, bugün ise neredeyse toplam nüfusun % 90’ından fazlası hayatlarında hiç Yahudi’ye rastlamamışlar. Ondan sonra gelsin efsane, gitsin düşmanlık!
Kaderin cilvesi: Yahudiler azaldıkça antisemitizm yanlılarının çığlıkları iş dünyasında rağbet görmemeye başladı. Müslüman Türklerin özgüvenleri, iş yapma yetenekleri ve varlıkları arttıkça, kalan Yahudi işadamlarını ’numune’ kabilinden değerli addetmeye, onlara hücum edenlere karşı korumaya ve yurt dışında güçlü olan Yahudi dünyası ile temas kurmaya yarayan birer kanal olarak da baktılar.
Bugün Türk Yahudi cemaatinin, geniş toplumun bir kesiminin nezdindeki görünümü neyse, Yahudi iş kişilerine Türk iş aleminin bakışı da ayni paraleldedir. Ne yaptıklarını ve ülkeye katkılarını bilen biliyor!
