Ralf Arditti
Türk medyasını takip eden sade vatandaş, bir de internet dünyasında geziniyorsa, İsrail firmalarının neredeyse Türkiye’de hiç iş yapamayacaklarına, yapanların da bir şekilde baskı altında kalacaklarına ve tası tarağı toplayıp ülkeyi terk edeceklerine kanaat getirebilir.
Gerçek ise bu kanıdan fersah fersah uzak! Siyaset bir yana, işler diğer yana. Türk işadamları ve yöneticileri kimin, hangi ürünü, ne tür çağdaş bir teknolojiyle geliştirdiğini yakından takip ediyor ve kararlarında isabetli olmayı hedefliyorlar.
Tarımdan başlayalım. İsrail tohumları hakkında internette okuduğunuz veya bazı basında gözünüze çarpan “zehir saçıyor, nesli tüketiyor…’’ iddialarına inanmak her zaman güçtü. Gerçek yaşama bakıyoruz. Tarım Bakanlığı hiçbir zaman bu tohumları yasaklamadığı gibi Anadolu tarımcısı gözünde ‘İsrail tohumu’ prim yapmaya devam ediyor. Köylü sonuca bakıyor, dedikoduya değil!
Gene tarım alanında Türkiye’nin en büyük damla sulama tesislerinikuran Netafim’e değinelim. İlk kez İsrail’de geliştirilen ve suyu doğrudan bitki köklerine bilgisayarla kontrol ederek veren sistem tüm Akdeniz çanağında kullanılıyor. Plastik boru üreten birçok firma bu alana girdi fakat Netafim’in esas farkı suyla birlikte sıvı gübreyi hava ve su koşullarına göre ayarlayarak vermesi ve sonuçta alınan mahsul verimini artırması.
Kentlere gelirsek: Kullandığımız pos makinelerinin birçoğu Lipman Electronics (Nurit) markasını taşıyor. Uzun yıllardan beri Türkiye’de önemli bir yazılım varlığı oluşturan ve bankalara hizmet sağlayan Lipman firması 2006 yılında ABD kökenli VeriFone tarafından satın alındı. Bugünlerde pos makinelerinde % 50’den fazla pay ile pazar lideri.
Akaryakıt dağıtımında son dönemde ‘Taşıt Tanıma Sistemleri’ne sık rastlıyoruz. Hemen tüm benzin istasyonları bu hizmeti sağlayarak şirketlerin araç filolarının akaryakıt giderlerini sık aralıklarla takip edilmesini amaçlıyorlar. Teknolojinin geliştirilmesi ve uygulanması bir İsrail şirketine ait: Orpak. Yalnız taşıtı tanımakla kalmıyor, aynı zamanda petrol istasyonun tüm işlevlerini (akaryakıt depolama, dağıtım, ödeme sistemleri, market yönetimi) koordine ederek istasyon sahibine gayet kapsamlı raporlar sunuyor ve işletmenin verimli çalışmasını sağlıyor.
Geçelim telekomünikasyon sektörüne: Amdocs İsrail’in bir numaralı cep telefonu faturalama sistemlerini geliştiren şirket. Tüm dünyaya yazılımlarını ihraç ediyor. Türkiye’de de üç büyük operatörün bu programları kullandığı bildiriliyor. Bu sektöre daha bir sürü İsrail firması irili ufaklı arabirim cihazları ve müşteri takip yazılımları tedarik ediyorlar.
Bilgisayar güvenlik sanal duvarlarında dünyanın en büyük şirketlerinden biri: Check Point Software Technologies Ltd (2009 cirosu – 925 milyon USD). Türkiye’de önemli bir yeri var.
Sağlık sektörüne eğilelim: Türkiye’de modern bir hastaneye gittiniz, mide ve bağırsak röntgeninizin (endoskopi ve kolonoskopi) çekilmesini istiyorsunuz. Size soracaklardır: “Geleneksel kablo gönderme yöntemiyle mi, yoksa yeni video kameralı haplarla mı?”
O da ne? Given Imaging (Yokneam, İsrail) şirketinin PillCam’leri sayesinde bir hap yutuyorsunuz, mide ve bağırsakları dolaşırken devamlı resimler hatta video görüntüleri iletiyor ve doktorunuz iç organlarınızı gözlemliyor. Hapın görevi bitince de bünyeden atılıyor! PillCam gerek ABD’de, gerekse Avrupa’da sertifika almış bir ürün.
Gene sağlıkta… Dünyanın en büyük (yanlış okumadınız, en büyük!) jenerik ilaç firması TEVA Pharmaceutical Industries Ltd. Toplam 14 milyar USD cirosuyla ABD’nin en büyüğü, yakında Avrupa’nın en önemli şirketi olacak (geçen ay Almanya’da Ratiopharm’ı satın aldı). Fakat Türk jenerik ilaç sektöründe büyük oyuncu değil. Nedeni belli değil. Etkinlik sağladığı pazarlarda ortalama ilaç fiyatlarını % 15 – 25 düşürtmekle ünlü. Multiple sklerosis tedavisinde Copaxone adlı ürünü dünyanın en rağbet göreni.
Sonuçta Türk iş dünyasında İsrail firmalarının pazar paylarında ciddi bir azalma yok. Geliştirilen yeni ürün ve sistemlerle birlikte tüm dünyada olduğu gibi ilerlemeye devam ediyorlar. İspatı: Yeni teknoloji şirketlerini barındıran NASDAQ borsasında halka açılma itibariyle Kuzey Amerika kökenli firmalardan sonra gelen ilk ülke İsrail: 125 şirketle.
