Hanuka bayramı ile Yosef ve kardeşlerinin hikâyesinin okunduğu Şabat gününün yakın olması tesadüfî değildir. Hanuka büyük bir coskuyla kutlanan bir bayramdır. Acaba Hanuka bayramını bu kadar coşkulu hale getiren ne olabilir?
Her ne kadar bir avuç kahramanın büyük Yunan ordusuna karşı zafer kazanması ve Yahudilere özgürlüklerini yeniden kazandırması bu bayramın nedenlerinden biri olsa da bu bayrama asıl damgasını vuran olay elbette ki yağ mucizesidir. Zafer sadece Amida duası sırasında okunan “al anisim” parçasında anılırken yağ mucizesinin bayram kutlamalarında hâkim olduğu görülmektedir. Hanukiyaların büyük çeşitliliği aynı zamanda Yahudilikte bu yağ mucizesine verilen önemi de göstermektedir. O halde bunun nedeni ne olabilir?
Rabi Avraam Pam bir soru daha sorar. Küçük bir yağ şişesi bir günlük ışık verecek iken Tanrı’nın mucizesi ile bu yağ sekiz gün yetmiştir. Ancak Bet Amikdaş’ta her gün onlarca mucize olup hiç biri anılmazken bu mucizenin bu kadar anımsanmasının nedeni ne olabilir?
Aynı zamanda Rabi Pam tuma konusundaki alahalarda bazı kaçamaklar olabileceğini ve birçok açıklamanın Menora’nın gerektiği durumlarda taor olmayan yağlarla da yakılabileceğini iafde etmektedir. O halde bu gürültünün nedeni ne olabilir?
Pene Yeoşua adlı kaynak saf olan yağ ile olmayan yağ arasındaki mucizevî farkı şöyle anlatır: Tanrı İsrael toplumuna olan sevgisini göstermek istemiştir. Buldukları saf yağ bir gün yetecek iken Tanrı’nın bu sevgisi sayesinde yaptığı mucize ile Bet Amikdaş yeni yağ gelene kadar tam sekiz gün saf yağın verdiği ışık ile aydınlanmıştır. Bu mucizenin tek nedeni Tanrı’nın İsrael toplumuna olan sevgisinin açıkça gösterilmesidir.
Rabi Pam Helen kültürüne asimile olmuş birçok Yahudi’nin Makabilerin zaferi ile yeniden Yahudiliğe döndüklerini anlatır. Rabi bunu hala birbirlerini çok severken ayrılan çiftlerin durumuna benzetir. Birbirlerini çok sevdikleri için bu ayrılık onlara çok zor gelmiş aralarındaki sevgi bir süre sonra yeniden beraber olmalarını sağlamıştır.
Yahudiler için de teşuva kavramı buna çok benzer. Tanrı’dan ve O’nun yolundan uzaklaşmış bir kimse RaMBaM’a göre teşuva yaptığı zaman hem Tanrı’ya yakınlaşır hem de Tanrı için değerli ve önemli bir kişi haline gelir. Bu Tanrı’nın teşuva yapan insana hoş görü göstermesi değil teşuva yapanı bir tsadik insanı sevmesi kadar sevmesi ile mümkün olabilir. Bununla ilgili olarak Yirmiyau peygamberin sözlerini okuyalım: “Gençliğindeki bağlılığını, gelinliğindeki servetini, çölde ekilmemiş toprakta beni nasıl izlediğini anımsıyorum.” (Yirmiyau 2/2) Eski zamanlardaki sevgi yeniden tesis edilmiştir.
İşte yağ mucizesinin verdiği mesaj buradadır. Gerçek bir teşuva ile Tanrı ile olan bağımız hiç günah işlememişiz gibi yeniden tesis edilecektir.
Yosef ve kardeşlerinin durumu da burada açığa çıkmaktadır. Yosef kendisine son derece kötü davranan kardeşlerine aynı şekilde karşılık vermemiştir. Sadece onları affetmekle kalmamış, onlara olan büyük sevgisi ile onları korumuş ve kollamıştır.
İşte bu yüzden Hanuka bayramının kutlanması bir mucizenin anımsanmasından çok daha farklıdır. Masehet Şabat 133 B’ye göre bizler Tanrı’ya benzemeye çalışmalıyız. Teşuva yaptığımız zaman Tanrı bizleri nasıl affediyor ve daha önce olan sevgisini yeniden tesis ediyorsa bizler de aramızdaki sorunları gideren ve onaran kişileri affetmeyi ve sevmeyi bilmek zorundayız.
Hanuka mumlarını seyrederken gelin onların anlattığı anlamı düşünelim. Sevgi ışığının parlak ışığı yeniden tesis edilmektedir. Bu sevgi ile barışın birlikteliğidir.
GEÇEN HAFTANIN PERAŞASI Vayişlah: YANLIŞ YAKINLAŞMALARA HER ZAMAN “HAYIR” “Vayomer nisa veneleha, veeleha lenegdeha – Dedi ki (Esav) birlikte yolculuk yapalım ve seninle yürüyeyim.” “ Vayomer Esav atsiga na imeha min aam aşer iti vayomr lama ze – Esav Yaakov’a benimle olan halktan bazıları sana eşlik etsinler dedi. Yaakov da neden diye sordu” (Bereşit 33 – 12/15) Yaakov’a olan açık nefretine rağmen şimdi Esav birlikte seyahat etmeyi veya beraberindeki kişilerden Yaakov için yardımcılar vermeyi teklif etmektedir. Tam bir iyiniyet gösterisi. Hâlbuki Yaakov bu iyiniyet girişimini reddetmekte yalnız başına yola devam etmek istemektedir. Burada anlaşılması zor olan bir durum vardır. Açıklayıcılara göre Esav, bir başka anlamı ile yetser ara Yahudiliği yıkmak ve yok etmek için çareler aramaktadır. Önceleri düşmanca davranışlar sergileyen Esav daha sonra taktik değiştirmekte ve dostane bir tavır sergilemeye başlamaktadır. Yahudilik tarih içinde düşmanlarının kötü davranışları ile karşı karşıya kalmış ve Yahudiliğe karşı alınan önlemlerden çokça sıkıntı çekmiştir. Ancak en büyük zarar her zaman birlikte yaşamaktan ve bunun sebep olduğu asimilasyondan gelmiştir. Ne acıdır ki Holocaust’ta kaybedilen altı milyon Yahudi’den çok daha fazlası karışık evlilikler ve benzer şekillerde gelişen asimilasyon sonucunda kaybedilmiştir. Hagada’da ve Ki Tavo peraşasının girişinde Bikurim ile ilgili bir bölüm okuruz. Erets Yisrael’e yerleşen Yahudiler buradaki ilk meyvelerini Bikurim mitsvası gereğince Bet Amikdaş’a getirmek zorundadırlar. Burada her Yahudi’nin okumakla zorunlu olduğu bir de pasaj vardır. Çıkış hikâyesini de anlatan bu pasajda Mısır esareti için “vayoreu – kötü davrandılar” terimi kullanılır. Sanz şehrinin Ravı olan Rabi Hayim Halberstam bu kelimenin farklı bir anlam olarak “dostça davranmak” olarak da okunabileceğini söyler. Her iki anlam da ne ilginçtir ki aynı kelime kökünden gelmektedir. Mısır esareti iki yönlü olarak İbranilere zarar vermiştir. Fiziksel zulüm ve asimilasyon. Bu yüzdendir ki Raşi’nin görüşüne göre Mısır’da yaşayan İbranilerin beşte dördü Mısır kültürüne asimile olmuş, sadece beşte biri Mısır’ı terk etmiştir. Rabiler aynı zamanda şunu da ekler: Bene Yisrael’i Mısır’dan çıkarmak kolay olmuştur ama Mısır’ı Bene Yisrael’in içinden çıkarmak hiç de kolay olmayacaktır. Dr. Twerski bu noktada hastalarından birini örnek olarak verir. Dindar olmayan bu hasta tüm açık görüşüne rağmen oğlunun karışık evlilik yapmasına izin vermemiş hatta bunu engellemiştir. Hasta bunu da Kaşer kurallarına dikkat etmesine bağlar. Kaşer olmayan bir şeyi yemediğiniz zaman Kaşer olmayan bir ilişkiye yeşil ışık yakma şansınız da azalır şeklinde durumu açıklar. Esav iki kez Yaakov’a yardım teklif etmiş Yaakov her ikisini de son derece kibar ve politik lisanlarla reddetmiştir. Çünkü Esav’ın ve benzerlerinin niyetleri hakkında gelecek kuşaklara bir mesaj göndermek istemiştir. Komşularımızla bizden farklı olanlarla her zaman ilişkilerimiz olmuştur ve olacaktır da. Yaakov burada şunu söylemektedir. Saygılı, nazik ve iyi niyetli bir ilişkiye her zaman “evet”. Gereğinden fazla yakın ve kötü sonuçları olacak bir yakınlaşmaya ise her zaman “hayır” demek gerekir.
