Jose V.ÇİPRUT
Dünyanın doğal felâketlere en “hazırlıklı” memleketi -- nufusu kıtasal Çin’inkinin 1/11ine eşit, üretim açısındansa küremizin en önde üçüncü ekonomisi olan -- Japonyadır. Bu ay, Japonya, 9.0 Richter’e yaklaşık bir depremle dehşetli bir Tsunami’ye uğradı. Dünyayı, alternatif enerji kaynak ve yöntemleri konularında, stratejik ve taktik yönlerden ciddî şekilde düşündürmeye başlayan bu olağandışı felâket şu an lojistik alanda problemler yaratmaktadır. Hazırlıklı olmak kavramının içerik ve hudutlarının sil baştan tanımlanmasının zamanı gelmiş olduğunu anlayanlar nükleer enerjinin güvenirliliğinin ve cemiyet örgütlerinin öngörülemez hallerde kesintisiz çalışırlılığının nasıl sağlanabileceklerini soruşturmaktadırlar. ‘Herşeye hazırlıklı olmak mecburiyeti nereden, niçin, nasıl başlar; bitmek bilirse, nerede biter?’ İşte, millî güvenliliğin gerektirdiği tedbirlerin devletin ve cemiyetin omuzlarına yüklediği mes’uliyetlerin zorluk ve pahalılığını özetleyen sual1...
2003 yılında Ankara’nın kamu ve özel hastahanelerini kapsayan ilmî araştırmadan, bunların (sivil savunma uzmanı ve yüksek yöneticilerinin cevaplarından) % 81’inin yazılmış bir ‘felâkete hazırlıklılık planı’ olmasına rağmen -- ‘icrâ kabiliyeti’ sualine cevaben -- % 55’inin mümkün senaryolardan en muhtemel birine dahî düşünce vermemiş olduğu anlaşılmıştı. Bu müesseselerin en az %50’si o güne kadar bir tek “felâkete hazırlık tâlimi” bile görmemiş olduklarını itiraf etmişlerdi2.
2009 yılında kurulan İzmir İl Sağlık Müdürlüğünün (Sağlık Hizmetleri Hazırlıklılık Programı çerçevesinde) yönettiği farklı, fakat ilişik, üç talim faaliyeti sonunda kanaatleri sorulan 112 Sıhhat Hizmet Müdürünün %44’ü felâket zuhurunda karşılaşacaklarını bildikleri zorlukları ‘vasıflı personel’ yetersizliğine; %16’sıysa ‘yetki’ (emir-komuta zinciri?) belirsizliğine atfetmişti3.
‘Türkiye Hastahanelerinde Felâket Hazırlıklılığı’ konusunda 2010’da raporu neşredilen ilmî araştırmanın içeriğiyse gerek devlet yöneticilerimizin gerekse de vatandaşlarımızın dikkatini çekebilecek niteliktedir4:
Türkiye’de 100den fazla yatağı olan hastahanelerin hazırlıklılık durumunu araştırmak üzere (358’i kamu, 40’ı Üniversiteye bağlı, 32’si özel) 430 müesseseye 32 suallik birer Soru Listesi sunuldu. Bu 430 muhataptan 251’i (% 58’i) cevap sağladı. Bunların 233’ünün -- kamu sektöründe 219’dan 204’ünün (% 93’ünün); üniversite sektöründe 22’den 19’unun (% 86’sının); özel sektörde 10’dan 10’unun (% 100’ünün) -- yazılmış birer Hazırlıklılık Planı olduğu tesbit edildi. Nedir ki -- üniversiteye bağlı müesseselerin % 32’sinin, kamu müesseselerinin % 64’ünün, özel müesseselerinse % 80’inin – yani 251 müesseseden ancak 154’ünün (sadece % 61’inin) Felâket Hazırlıklılık Planlarında öngörülen senelik tâlimi muntazaman yapmış oldukları ortaya çıktı. Ama yakından bakıldığında, kâğıt üzerinde geçerli görünen kuramsal tedbirlerin fiilen tatbikini sağlayacak ne kâfî tecrübe ne de yeterli teçhizat olduğu anlaşıldı. Çeşitli senaryoların gerektirdiği asgarî ‘hazırlıklılık’ seviyelerine nazaransa, yanlız 57 hastahanede (yani mevcut müesseselerin ancak % 23’ünde) helikopterle gidiş gelişi mümkün kılabilecek iniş-kalkış sahası olduğu kaydedildi. Evvelce yönetilmiş bir araştırmada, 81 ilçede yatak sunan 74 hastahanenin 54’ünün (%73’ünün) olağanüstü durumda kendilerini hazırlıksız bulacakları o sağlık müesseselerinde çalışan yetkili meslek adamlarından alınan cevaplardan zaten tesbit edilmişti5.
Son onyıllarda Türkiyenin maruz kalmış olduğu doğal felâketlere insan eliyle türlü nedenlerle yaratılması mümkün facialar da ilâve edilirse, olağandışı durumlara “hazırlıklılık” -- memleket çapında, bölgesel/yerel seviyelerde, öncelik taşımaları gereken yatırımlar yanısıra -- kamu sağlık sektörü, Sıhhat Bakanlığı, il, ilçe, valilik, belediye, kaymakamlık, millî güvenlik mercileri ile vatandaşlar arasında gerçekleştirilmesi şimdi herzamankinden daha acil ve elzem görülmesi gerekecek: 1) eğitimle; 2) ifâsı makbul/mâkul stratejik, taktik, lojistik plânlamayla; 3) muntazam tâlim ödeviyle; ve 4) bunlardan da öte, ‘paydaş’-arası cömert işbirliğinin temeli olan hakikatli kamu ahlâkıyla sağlanmalıdır, kanımca.
Dipnot:
