Bu çalışma, İsrail’de yayınlanan ve Yunus Emre şiirlerinin İbranice tercümelerini içeren, Türkçe adı Aşkın Aldı Benden Beni, Yunus Emre’den Sufi Şiirler Antolojisi (1) olan kitaptan derlendi.
Konuya girerken kısa hatırlatmalar yapalım:
Yunus, Tevrat’ta geçen bir isim: Yona, yani Güvercin! Emre ise, Farsça birleşik bir kelime olan HemRah’tan türemiş: Beraber yol alan, yani Yoldaş demek.Yunus EmreAnadolu’nun siyasi çalkantı içinde olduğu 1240-1320 yılları civarında yaşadı. O devirde, insanlar kendi içlerine kapanıyor ve ancak Ahi teşkilatları, meslek loncaları ve Derviş tekkelerine sığınıp huzur bulabiliyorlardı.
Tasavvuf, dinler üstü bir olgudur. Yaradan’la yaradılanın birliğine atıfta bulunan Vahdet-i Vücut nazariyesine dayanır. Panteist/Panenteist bir yaklaşımıdır.
Sufi, hayat yolculuğu zarfında yaradanıyla birleşme ona dönme özlemi içindedir. Bunu yapabilmek önce şahsiyetini yok etmeye (Fana Fillah) çalışıp varlığını Tanrısal özün içinde eriterek ebediliğe ulaşmayı (Baka Billah) hedefler.
Yunus, sevenleri için, sadeliği, samimiyeti, insanın kendisiyle barışıklığını ve ‘insan’ olmayı ifade eder. Yunus’un sevgisi tüm kâinatı kapsar. Yunus Yaradılanı Yaradan’dan ötürü sever. Yunus, yaradanına ulaşmayı hedeflediği uzun yolculuğunda, O’nu her yerde, Tabiatta, insanda ve nihayet kendi benliğinde bulur.
İslamî gelenekteki Yahudi menkıbelerine İSRAİLİYAT adı veriliyor.
İlk Sufilerden Hasan El Basri (642-728) İsrail Kralı Hz. Davud’u tasavvuf geleneğinin başlatıcısı olarak nitelendirir.
Yunus, şiirinde Yahudilere ilişkin konulara epey yer verdi: Adem, İdris, Yakup, Yusuf, Kenan, İlyas, İmran, Sina, Musa, Musa’nın asası, On Emir Levhaları, Tevrat, Zebur, Süleyman, Eyüp…
Musevi ve İslam tasavvufundaki özdeş olan ‘İcazet’ / ??? ?????, ‘Hırka’ / ???? , ‘Gökler Kapısı’ / ????????? gibi bazı kavramlar Yunus’un şiirinde çokça yer aldı. Yunus Emre, Türkmen Sufi Bayezid Bestami (777-874) ve Fars filozof Suhrawardi’nin (1154-1197) kullandığı, aslı Talmud’da bulunan Onsekizbin Âlem kavramını, “Varlığın Birliği” bağlamında kullandı.
Tevrat’ın Yazılar bölümünde, yazımı İsrail Kralı Hz. Davud’a atfedilen ancak bir kısmının M.Ö. 538’de neticelenen Babil Esareti ertesinde yazıldığı var sayılan Zebur’a (Tehilim/Psalms);
Çoğunluğu İsrail Kralı Hz. Süleyman’a atfedilen ancak bir kısmının M.Ö. IX. ve M.Ö. II. yüzyıllarda yazıldığı varsayılan Meseller’e (Mişle/Proverbs -Özdeyişler);
Yazımı İsrail Kralı Hz. Süleyman’a atfedilen ancak M.Ö. 300 yıllarında yazıldığı varsayılan Ezgiler Ezgisi’ne (Şir haŞirim/Song of Songs);
Yazımı İsrail Kralı Hz. Süleyman’a atfedilen ancak M.Ö. 250 yıllarında yazıldığı var sayılan Derlemeci’ye (Kohelet/Ecclesiastes);
Ve M.S. 70 ile 200 arası derlenmiş olan Mişna’nın yani yasanın tekrarı anlamına gelen Sözlü Kanun’un tefsiri olup M.S. 500 yılı civarında tamamlanan, Aramice çalışma/öğrenme, İbranice ise bitirme anlamlarında olan Gemara’ya (Mişna ve tefsiri olan Gemara, birlikte Talmud/Öğreti olarak adlandırılmakta)
kadar uzandığını ve konu bu paradigmayla araştırıldığında ilave daha bir çok benzerliğin bulunabileceğini öne sürmek mümkündür.
Bu çalışmamızda söz konusu Tevrat2 bölümlerindeki ifadelerin Yunus Emre’nin hangi şiirlerinin mısralarında yankılandığını belirlemeye gayret ettik.
1Denis OJALVO, Selim AMADO and Avraham MİZRAHİ, Oti Shig’a Ahavatha, Antologia Shel Shirim Sufiim Me’et Yunus Emre, Jerusalem, Carmel Publishing, 2009
2 Türkçe’de ‘Tevrat’ olarak bilinen kitap aslında İbranice ‘Tanah’ olarak adlandırılır ve Tora-Neviim-Ktuvim (Tevrat-Peygamberler-Yazılar) bölümlerini içerir. Bunlardan sadece Tora’nın ilahi olup Hz. Musa’ya Sina Dağı’nda indirildiği var sayılır.
