Her yıl bu peraşa okunurken genelde sorulan soru hep aynıdır. Mısır’daki mucizelere Kızıldeniz’in yırtılmasına, Sina Dağı’nda Tora’nın verilişine şahitlik eden halk nasıl olur da pagan ideolojinin en derinine iner ve bir altın buzağı yapar. Bunun akla uygun bir açıklaması olabilir mi?
Midraş Teilim’in üçüncü mizmorundan bir cümle alarak konuya giriş yapmayı dener: “Rabim omerim lenafşi en yeşuata lo BE:loim – Birçoğu benim için onun Tanrı katında kurtuluşu yoktur demektedir.” Bu pasuk neden rabim yani birçokları sözcüğü ile başlar? Yeşeyau 17/12 pasuk şöyle der: Oy amon amim rabim – Eyvah birçok ulus kükrüyor. Bu konudaki açıklamayaı da midraş şöyle yapar: Birçok toplum puta tapar olmasına rağmen İsrael toplumuna şöyle der: On Emir’de “Ben’den başka tanrı olmayacak demektedir. Hâlbuki sizler altın buzağıya “Elle eloeha Yisrael – Bunlardır senin tanrıların İsrael dediniz. İşte bunun için sizin canınızın Tanrı katında kurtuluşu yoktur.
Prof. Nehama Leibowitz konuya filozofik bir görüş getirmek amacıyla çalışmasının başında Yeuda Halevi’nin HaKuzari adlı eserinden bir alıntıya yer verir. Burada Hazar Kralı İspanya’daki Yahudi temsilcisiyle ki büyük ihtimalle Cordoba cemaati lideri Hasday ben Şaprut mektuplaşırken bu soruyu da sormakta ve Yahudi temsilci şu cevabı vermektedir.
O zamanlarda dünya üzerindeki halkın tamamına yakın bir kısmı puta tapardır. Hatta yaratıcının tek olduğuna inanan liderler ve filozoflar bile halkın tanınabilir, elle tutulur ve gözle görünür bir ilahın varlığı olmadan ibadet etmenin imkânsız olduğu konusunda hemfikirdir. Bene Yisrael Moşe’yi beklemekte ve onun ibadet edebilmek için gözle görülür bir nesne getireceğini zannetmektedirler. Moşe’nin getireceği tanıklık levhalarının ibadetlerini daha rahat yapabilmelerini sağlayacağını sanmaktaydılar. Hâlbuki Moşe kırk gün içinde geleceğini söylemiş olmasına rağmen zaman geçmiş ve Moşe hâlâ dönmemiştir. Getireceğini söylediği nesneler de ortada yoktur. Bunun sonucunda da halkın bir kısmı galeyana gelmiş ve gözle görülebilir bir nesne arayışına girmiştir. Bunun sonucunda da ortaya bu altın buzağı çıkmıştır.
Yeuda Halevi’ye göre Bene Yisrael’in yanlışı avoda zara yapmak değil Tanrı’ya ulaşmanın ancak bir nesne aracılığı ile olabileceğine inanmaktır. Rabi aynı zamanda bu günaha iştirak edenlerin altı yüz bin erkek içinde sadece üç bin olduğuna dikkat çeker ve konunun toplum geneline yayılmasının doğru olamayacağını bildirir.
Rabi konuya bir başka bakış daha getirir. Mişkan çadırında bulunan Keruvim de figür olarak kabul edilir. Ancak bir tek farkla. Keruvim yapılması emri bizzat Tanrı’dan gelmiştir. Altın buzağı olayında ise Bene Yisrael’in inançlarına sadık kalmamaları ve Tanrı’ya bir ortak aramaları yanlışı vardır. Her ne kadar olay bir “avoda zara” olarak başlamadıysa da işin sonunda ortaya çıkan buzağıya korbanlar adanmış, onun önünde halk üç büyük yanlışı şaarsuzca işlemiştir. İşte bu yüzden Teilim 106/20 pasukta şöyle bir ifade kullanır: Vayamiru et kevodam betavnit şor ohel esev – onurlarını ot yiyen bir buzağı figürü ile değişmişlerdir.
Pirke de Ribi Eliezer de 45. bölümünde aynı konuya değinir: Kum ase lanu eloim aşer yelehu lefanenu – Kalk bize önümüzde gidecek bir Tanrı yap. Mısır esaretinden yeni çıkmış olan kavim hala Mısır esaretinin etkisindedir. Mısırlılar her yere kendi tanrılarını da götürmektedir. Ona şarkı söylemekte ve ona kurban sunmaktadırlar. O halde Moşe eğer ortada yoksa kalk bize önümüzde gidecek bir tanrı yap.
Talmud masehet Avoda Zara 53/B’de şöyle der: Altın buzağıya ibadet etmekle Bene Yisrael avoda zara yapmayı kabul etmişlerdir.
Rabi Yeuda Halevi’nin ifadesi aslında yanlış değildir. Toplumun çok küçük bir kısmı bu yanlışa doğrudan iştirak etmiştir. Buradaki sorun toplumun geri kalanının neden onlara engel olmadığıdır. Midraş aslında bu konuda da girişilen bir çabayı belirtir. Hem yetmiş tane bilge hem de Miryam’ın oğlu Hur bu konuda isyancıların karşısına dikilirler. İsyancılar önce yetmiş bilgeyi öldürürler. Hur halkı son derece sert ifadelerle yermeye başlayınca da o da isyancıların elinden kurtulamaz. İsyancılar Aaron’a doğru yürürken Aaron ölümden kesinlikle korkmamasına rağmen halkın daha fazla günah işlememesi için vakit kazanmaya çalışır ve halka küpelerini getirmelerini söyler. Aaron’un tahmin edemediği halkın isteğinde ne kadar ciddi olduğu ve ne pahasına olursa olsun isteklerine ulaşmayı kafalarına koyduğudur.
Açıktır ki Bene Yisrael Tora’nın alınışından sadece kırk gün sonra bile böyle bir günaha ortak olabilmiştir. Etraftaki halkların Bene Yisrael’in bitişini kutlarken gözden kaçırdıkları çok önemli bir nokta vardır. Tefila. Moşe Rabenu’nun güçlü Tefilası Tanrı tarafından kabul edilmiş ve Tanrı Bene Yisrael’e yapacağını söylediğinden vazgeçmiştir. Hatta ilerideki basamaklarda Moşe midraş’a göre iki kez daha Sina Dağı’na çıkmıştır. Birincide halkın günahlarını affettirmiş ikincide de yeni tabletleri almıştır. Üçüncü kez dağdan inişin tarihi yom Kipur’dur. Bu gün de nesiller boyunca Bene Yisrael için bir af ve geri dönüşün simgesi olacaktır. Tanrı Bene Yisrael’i affetmiş ve bunun göstergesi olarak da Mişkan inşaatı için emir vermiştir. Kavana ile içten yapılan Tefila birçok olumsuzluğu olumlu olaylara çevirmeye muktedirdir.
