100 yıldır geleceği yazan okul; UÖMO

Musevi Lisesi 100 Yaşında’ adlı kuşe kâğıdına basılı ve her biri tarihi değerde sayısız fotoğrafı içeren kitabın tarafıma gönderilmesinden gurur ve sevinç duydum.

‘Cumhuriyetin İlk Yıllarında Yahudi Toplulukları ve Okullar’ ile ‘İstanbul Dışındaki Yahudi Toplulukları’ başlıklı bölümlerden son derece ilginç bilgiler ediniyoruz. Moşe Grosman, bu bilgileri, Vittorio Levy adlı gazetecinin 1926/1927 yıllarında, Raşi harfleriyle Judeo Espanyol dilinde hazırladığı almanağı tarayarak günümüze kazandırdı. Kendi şahsıma rahmetli annemin doğduğu Silivri’de bir zamanlar 20.000 kişilik bir Yahudi nüfusunun yaşamış olduğunu, 1926 yılında ise 55-60 ailenin kaldığını hayretler içinde öğrendim.60 ailenin oluşturduğu Karaağaç’ta bile 50 öğrencinin öğretim gördüğü karma bir Yahudi okulu varmış.

1930-1931 yılında hangi ilde olduğu belli olmayan ‘Türk Musevi Mektebi’ levhasının altında ‘Tallit’leri ile 30 kadar öğrencinin çektirdiği sınıf fotoğrafı ve daha sonraları, 1951-1952 öğretim yılında Hahambaşı Rav İsak Haleva’nın da yer aldığı 6. sınıf resmi son derece ilginç.

Bazı verilere dayanılarak ilk başta ‘Midraşa Yavne’, sonrasında ‘Lycée Juif, Bene Berit, Musevi Lisesi’ adlarını alan okulun Joseph Niyego değil de kendisinden yedi yaş genç olan Rav.David Markus tarafından kurulmuş olmasının gerçeğe aykırı düştüğü iddiaları ileri sürüldü ise de tartışmasız ilk müdürü olan Niyego’nun Dr.Markus ile kuruluş aşamasından itibaren birlikte çalıştıkları kesin.

Kitapta, ‘Değişen Dünya, Yeni Vizyon, Modern Bina…’ara başlığı altında, yeni okul için yapılan çalışmaları anımsıyor, bu rüyanın gerçekleşmesinde emeği, katkıları geçen Jak Amram, Rafael Torel, Albert Levi gibi saygın kişilerin ve pek çok isimsiz kahramanın yanı sıra bu cemaate yeni bir okul yapılmasını hayatının en önemli amacı haline getiren Bernar Nahum’a özel olarak ayrılan bölümde şu anlamlı konuşmaya tanık oluyoruz:

“ Bernar Nahum bir gün Bensiyon Pinto’yu aradı. ‘Senden çok önemli bir şey isteyeceğim’ dedi. ‘Benimle okulda buluşur musun?’

Buluştular. Yapımı tamamlanmak üzere olan okul binasının içinden mezarlığa doğru ilerlediler. Bernar Nahum, mezarlıkta bir yere kadar geldi ve durdu. Geri dönüp okul binasına baktı. Bensiyon Pinto’ya: ‘Burada iki mezar yeri istiyorum’ dedi. ‘Burası okulu tamamen gören bir yer… Böylelikle eşim ve ben, yattığımız yerden çocukların seslerini duyabilecek, okulu görebileceğiz.”  

Okuldan yükselen her yaşta yüzlerce çocuğun sesi eminim daha uzun yıllar Bernar Nahum ile eşine ulaşacak ve ‘yüz yıldır geleceği yazan’ okul, gelecekte de başarılarını sürdürecektir.

Bu satırları yazarken kütüphanemde yer alan Aslan Yahni’nin düzenlediği ‘İhtiyarlara Yardım Derneği’nin yine son derece özenle hazırlanmış; ‘Kuruluşundan Bugüne 90 yıl’ adlı kitaba gözüm ilişti. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Romanya, Rusya, Polonya’dan göç eden ve Kemeraltı’nda açlık ve sefalet içinde yaşamlarını sürdüren bazı kadınlara yardım amacıyla hayata geçirilen oluşum, 1960 yılında ‘İhtiyarlara Yardım Derneği’ adını aldı ve Hasköy’de yaşayan Yahudi nüfusunun azalması nedeniyle kapatılan, daha evvelce ‘Alliance İsraelite Okulu’nun bulunduğu, restore edilen binaya geçti.

Can dostum rahmetli Moiz Aziz’in de başkanlığını yaptığı bu kurum kapatılınca içim cız etmedi mi? Etti.  Ancak bu kararı alan cemaat yönetimini de kutluyorum. Çünkü kurumlar zaman içinde işlevlerini görür ve kitapta Baki’nin; “Baki kalan bu kubbede bir hoş seda imiş” deyişindeki gibi tarih sahnesinden çekilirler.

Bir yandan aynı gayeye hizmet eden iki kurumun binalarını dolduracak kadar yaşlının bulunmamasına ve ‘Or Yom’ çatısı altında birleşmiş olmalarına sevinirken, amacın insan olduğunu, binaların bu amaca hizmet ettikleri/edebildikleri sürece bir anlam taşıdıklarının bilincindeyiz. Bu nedenle de insan yetiştiren, insana hizmet eden ‘Ulus Özel Musevi Lisesi ilelebet baki kalsın’ dileğinde bulunuyorum.

Işıklar bayramınız Hanuka kutlu olsun...