Madam Çela’yla Yeraltı Tarihi

Riva HAYİM Köşe Yazısı

28 Ocak 2015 Çarşamba

Madam Çela,

İsmim Yasmin, 23 yaşında bir Sefarad’ım. Yaklaşık bir aydır Diyarbakırlı bir erkek arkadaşım var. İsmi İzzet. Başta da ilişkimiz çok güzeldi. Bana “Seni seviyorum” deyip duruyordu. Bir gün İzi “Bana artık İzi değil, İtzik de lütfen” dedi. Bu günlerde de bana bakıp “Jê te hezdıkım” diye anlamadığım bir lisanda bir şeyler demeye başladı. Dediklerinden hiçbir şey anlamıyorum. Kırk yılın başı erkek arkadaş buldum, o da hafif çıldırdı gibi. Allah aşkına akıl fikir verin. İlişkimi kurtarmak istiyorum, bir yardımcı olun. Munçoz grasyaz.

Sevgili Yasmin,

Senin çocuk ne Sefarad ne Aşkenaz, muhtemelen bir Kürt Yahudisi. Kürt Yahudileri MÖ 8. yüzyılda Asurlular’ın İsrail Krallığı’nı fethetmesiyle İran, Kuzey Irak, Ermenistan, Suriye ve Türkiye’nin doğusunu kapsayan bölgeye yerleşmişlerdir.

Kimi inanışa göre, Kürt Yahudileri Asur ülkesinden sürgün edildikleri günden beri bu bölgede yaşamaktadırlar. Kendi aralarında Kürtçe, İbranice veya Aramice konuşurlar. Nasıl bugüne kadar duymadım diye şaşırabilirsin ki çok normal, günümüzde ne yazık ki varlıklarını bilen pek bilen yoktur. Günümüze kadar ulaşmış kayıtları ne yazık ki çok yoktur. 1848 yılında Diyarbakır’ı ziyaret eden seyyah Benyamin Haşeni, notlarında orada yaşayan 250 Yahudi haneden bahseder. Daha eskiye gidince, Başvekalet Arşivi’nde 15. ve 16. yüzyıllara ait icmal ve mufassal ve tapu kadastro genel kayıtlarına göre 1518-1519 yıllarında Diyarbakır’da 28 hane ve üç bekar olarak görülmektedir. İrfan Aktan’ın babanesinin göçüş hikâyesini anlattığı ‘Naze’ adlı kitapta Kürt Yahudileri yine karşımıza çıkar. Kürt Yahudilerin kültür, örf ve adetleri ise Müslüman Kürtlere daha çok benzer. Günümüzde artık İsrail’de yaşamaktadırlar. Şu anki nüfusları yaklaşık 100 bin kadardır.