“Yeruşalayim bizim için neyse, Harlem de bu çocuklar için odur!”
Abe Saperstein
15 Mart 1966 günü dünya basketbol tarihini kökten değiştiren insanlardan biri hayata gözlerini yumdu.
Abe Saperstein, ilginç biriydi. Girişimciydi, işadamıydı, spor aşığıydı, şovmendi. Dünyanın en uzak köşelerinde yaşayanların bile tanıdığı meşhur Harlem Globetrotters takımının kurucusuydu. Espri anlayışı çok derin olmasına rağmen hiçbir zaman Harlem’i, bugünkü gibi bir gösteri takımı olarak düşünmemişti. Onun kurduğu Harlem, gerçekten bir dönem Amerika’yı sallayan profesyonel bir basketbol takımıydı.
1902 yılında Londra’da doğmuştu. Ailesiyle beraber 1907’de Chicago’ya yerleşmişlerdi. Sekiz çocuklu bir ailenin en büyük çocuğuydu. Lake View Lisesinde basketbol, beysbol ve atletizmle ilgilendi. Ekip kurma ve yönetme becerisini o yıllarda gösterecekti. Okulunun basketbol takımını o kurdu. Mahallenin çiçekçisini de takıma sponsor olmaya ikna etti.
Bir maç esnasında takımın anahtar oyuncularından biri sakatlandı. 1,65 metrelik boyuyla Abe oyuna dahil oldu. Bir pozisyonda iki metrelik rakibinin bacaklarının arasından geçerek çok kritik bir basket yaptı. Maçı izleyenler kadar o da sevinçten çılgına dönmüştü. Basketbolu o günden sonra hayatının odağına oturttu.
1924 yılında Illinois’de yarı profesyonel bir takımı çalıştırmaya başladı. Giles Post American Legion Quintet sadece siyah oyunculardan oluşan kendine güvensiz, sıradan bir takımdı. Saperstein, onları Globetrotters diye çağırıyordu. İki yıl içerisinde profesyonel oldular ve Amerikan basketboluna damga vurdular.
Globetrotters ilk profesyonel maçını 7 Ocak 1927’de Illinois’de yaptı. Daha ilk yıl, 117 maçta 101 galibiyet alarak rekorları altüst ettiler.
1930 yılında Globetrotters, adının başına Harlem’i koydu. New York’a filan taşınmamışlardı. Tek sebebi Saperstein’in böyle istemiş olmasıydı. Nedenini yıllar sonra bir röportajda açıklayacaktı: “Yeruşalayim bizim için neyse, Harlem de bu çocuklar için oydu.”
Bunlar NBA evveli dönemlerdi. Takımların kendi geçimlerini sağlamak, kendi seyircilerini bulmak, kendi seyahatlerini organize etmek ve aynı zamanda basketbol oynamak oldukları zamanlardı.
Saperstein ikinci el bir Model T aldı. Bütün ülkede maçlardan maçlara koşturdu, motellerde kaldı. Motellerin siyahları kabul etmediği durumlar da oluyordu. O zamanda oyuncularıyla beraber arabada uyuyordu.
1940 yılında Dünya Basketbol Şampiyonası’nı kazandılar. Globetrotters ilk defa para kazanmaya başladı. Takım, çok başarılı sporculardan oluşuyordu. NBA’in emekleme dönemleriydi. Bir başka deyişle Nathaniel ‘Sweetwater’ Clifton, Wilt Chamberlain ve Bill Russel gibi efsane oyunculardan kurulu Globetrotters, NBA adıyla kurulan bu yeni yetme lige fazlaydı. Saperstein, bağımsız kalmaya ve NBA’ye katılmamaya karar verdi. Haklıydı da zira Harlem, NBA’in en iyi takımı olarak lanse edilen Minneapolis Lakers’ı 1948 ve 1949 yılında yaptıkları tüm maçlarda korkunç farklarla yenmişti.
Saperstein bir iş adamı olmasına rağmen Amerika’da beyaz olmayanların spordaki vaziyetlerini yükseltmek için çok çabaladı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Harlem Globetrotters, diğer ülkelere gösteri maçları yapmaya gitti. Aynı anda farklı yerlere yolculuk yapan 3 ayrı takımları vardı. İşleri artık profesyonel sporcudan çok profesyonel eğlendirmeye dönmüştü. Amerika’nın yurtdışındaki iyi niyet elçisiydiler. Aynı anda basketbolu da dünyaya tanıtıyorlardı.
Abe Saperstein’in kızı Eloise, babasının en çok gururlandığı anı şöyle anlatıyor: “1951 yılıydı. Berlin Olimpiyat Stadında onları izlemeye 75 bin kişi gelmişti. Bütün stat babamı ve Harlem’i ayakta alkışladı. Babam o gün ağladı. Neden ağladığını sorduğumda bana, “1936 yılında Hitler bu stadı dolduran Almanlara Yahudileri ezdirmişti. Tam 15 yıl sonra yine aynı statta Almanlar, bu kez bir Yahudi’yi elleri patlayana kadar alkışladılar” dedi.
Saperstein hayatının son yıllarında NBA’ye dahil olmamanın pişmanlığını çok yaşadı. Önce kendi NBA takımını satın almaya çalıştı fakat başaramadı. O da buna inat NBA’ye karşı yeni bir lig kurarak basketbol birliğine savaş bayrağını açtı. Saperstein’in 1961 yılında kurduğu Amerikan Basketbol Ligi belki sadece iki yıl yaşadı, fakat NBA’ye ve dünya basketboluna çok önemli bir yenilik kazandırdı: 3 sayılık atış!
Saperstein öldükten sonra Harlem Globetrotters birçok kez el değiştirdi. Bugün, eğlence parkları olan Herschend Family Entertainment adlı kurumsal bir şirketin yönetiminde bulunuyor.
Bir dahaki sefere Harlem Globetrotters’ı izlerken bu kıymetli adama oturduğunuz yerden bir selam göndermeyi unutmayın!
